Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Hugenholtz, Philip Reinhard]

HUGENHOLTZ (Philip Reinhard), broeder van den voorgaande, geb. 8 November 1821 te Woudenberg, overl. 16 Mei 1889 te Amsterdam. Na predikant geweest te zijn te Cillaarshoek, Geervliet, Haarlem, werd hij te Amsterdam beroepen, waar hij werkzaam was van 1858-78. In het laatste jaar vestigde hij zich te 's Gravenhage, om na korten tijd naar de hoofdstad weer te keeren.

In orthodoxen geest was hij opgevoed. Op den duur kon de oude dogmatiek zijn wijsgeerigen geest en vromen zin niet voldoen. In 1864 sprak hij openlijk zijn veranderd gevoelen uit, ten gevolge waarvan een groot deel van zijn gehoor hem verliet.

Zijn diepe ernst maakte 't hem onmogelijk bij de orthodoxie te blijven met hare opvatting van de mysteriën der godsvrucht. De zedelijke eisch om goed te doen en daarom zelf goed te zijn gold hem het allermeest. De onbeperkte gehoorzaamheid aan de zedelijke eischen, voor iederen mensch geboden, voert tot het geloof in een algemeene zedewet, en deze tot het geloof in God als de hoogste zedelijke macht. In de moderne richting vond hij bevrediging voor zijne godsdienstige behoeften, waarvan vele geschriften als Het geweten (1861), Zekerheid (1864), De zonde (1871) getuigenis geven.

Zijn tot den wortel der dingen doordringen, anders gezegd zijn radicalisme voerde tot eene brenk met de kerk, waarin hij nog te veel den zuurdeesem van het Roomsche kerkbegrip aantrof.

Langen tijd koesterde hij de hoop op eene her-

[p. 250]

vorming van de kerk; daarom nam hij in 1873 de benoeming der synode aan om deel uit te maken van eene der drie commissies van advies ter zake eener reorganisatie van kerk en kerkbestuur; en diende hij later bij den Amsterdamschen kerkeraad een voorstel tot kerspelvorming in, met zijn ambtgenoot Dr. Ph.J. Hoedemaker. In twee brochures De kerk en de eischen van het heden en Berusten of breken?, beide van 1877, sprak hij zijne meening over zijne verhouding tot de Ned. Herv. kerk uit; en daar in de kerkelijke toestanden geene verbetering kwam hield hij 27 Jan. 1878 zijn Afscheidswoord naar Luc. 9:62. Met zijn broeder Herman legde hij de grondslagen voor de Vrije Gemeente te Amsterdam.

In het Theol. Tijdschrift, waarvan hij geruimen tijd mederedacteur was, in De Gids, in Vaderl. Letteroefeningen en elders verschenen vele opstellen van zijne hand, verzameld onder den titel Studiën op godsdienstig en zedelijk gebied, 3 dln. 1884-89 en Geloofs- en Levensvragen, 2 dln. 1885. Aan de samenstelling van den Liederenbundel van den Ned. Protestantenbond had hij als dichter een werkzaam aandeel. In 1875 bevorderde de Senaat der Leidsche universiteit hem tot doctor honoris causa.

Hij was gehuwd met Annette Hofman.

Zie: Stemmen uit de Vrije Gemeente 1889; A.D. Loman, Theol. Tijdsch. 1889; Herderscheê, De modern-godsdienstige richting in Nederland.

Herderscheê