Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Corver, Maarten]

CORVER (Maarten), geb. 1727, gest. 1 Aug. 1794, werd geboren te Amsterdam ten huize van Enoch Krook, tooneelspeler aan den Amsterdamschen Schouwburg. Hij werd opgeleid voor graveur en in de leer gedaan bij Jan Punt. Maar hij had groote liefde voor het tooneel, werd al spoedig lid van een liefhebberijgezelschap en kwam in 1748 aan den Schouwburg. In 1752 was hij o.a. figurant in de balletten van le Roy, maar hij was ook tooneelspeler en vervulde o.a. de titelrol in Gysbreght, Cid, Sigismundus, Arsazes, Karel erfprins van Spanje en De dobbelaar, verder die van Patroclus in Achilles, Orestes in Agamemnon, Jason in Medea, Frederik in Konradyn, maar ook die van Valerius in Krispyn medevryer van zyn heer, Karel in De malle wedding, Leander in Oratyn en Maskariljas, Dorantes in De wispelturige en Ferdinand in Philippyn Mr. koppelaar. In 1763 verliet hij met zes andere collega's den Amsterdamschen Schouwburg, vormde zelf een gezelschap, reisde er mee en bespeelde van 1763 tot 73 de Haagsche en Leidsche Schouwburgen. Hij was, in weerwil van een zwak lichaam en eene niet fraaie stem, die hij echter veel wist te verbeteren, een voortreffelijk acteur, ingewijd in al de geheimen van zijn vak. Bovendien was hij letterkundig ontwikkeld en goed op de hoogte van de Nederlandsche en Fransche dramatische letterkunde. Hij kende de Parijsche schouwburgen, waar hij de eerste Fransche acteurs had zien spelen, en volgde zooveel mogelijk de voorstellingen van vreemde gezelschappen, die ons land bezochten. Zoo heeft hij als directeur een zeer grooten invloed kunnen oefenen op de tooneelspeelkunst hier te lande, want de leden van zijn gezelschap werden zijne leerlingen. Hij voerde de vroegere, eenvoudige voordracht weer in, die in de laatste jaren op den Amsterdamschen Schouwburg plaats had gemaakt voor schreeuwen en bulderen. Naar het voorbeeld der groote Fransche actrice, Mad. le Clairon, bestudeerde hij met zijne tooneelspelers de rollen van den historischen kant, om daardoor in het karakter der voor te stellen personen door te dringen. Zoo leerde hij de acteurs zich een eigen opvatting der rollen te scheppen, waartoe ook het bestudeeren van de oorspronkelijke drama's meehielp. Hij bestreed vaste poses en aanwensels, vreemde en onnatuurlijke houdingen. Hij lette met zorg op het vormen van eene groep of een tableau en schafte allerlei dwaze tooneeltradities af. Verder verbeterde hij het kostuum en voerder epetities in. En door zijne bemoeiingen is eene nieuwe school van tooneelspeelkunst ontstaan.

Sedert 1763 bespeelde hij den Leidschen Schouwburg en in 1766 richtte hij zelf een Schouwburg op in de Assendelfstraat te 's Gravenhage. Maar in weerwil van eene subsidie van ƒ 3000 jaarlijks van den Prins, brachten de voorstellingen in die twee Schouwburgen niet genoeg op, zoodat hij het vooral van reizen moest hebben. Zelf trad hij gedurende deze periode nog al eens als gast in den Amsterdamschen Schouwburg op en in 1774 ook te Rotterdam. Later verhuurde hij zijn

[p. 118]

Schouwburg in den Haag aan vreemde gezelschappen. Van 1776 tot 79 was hij directeur van den Rotterdamschen Schouwburg; toen trok hij zich terug, maar vervulde nog wel eens eene gastrol. Hij schijnt drie malen gehuwd te zijn geweest, nl. met Anna van Hattum (overl. 23 Oct. 1759), tooneelspeelster en dochter van een Amsterdamschen acteur en actrice, daarna met Juffr. Brinkman, eveneens eene dochter van Amsterdamsche tooneelspelers, maar zelve als actrice onbekend, en ten slotte (in 1767) met Maria Koos. Zijne eerste vrouw heeft Cenie uit het Fransch vertaald (1760).

Corver vertaalde De jonge Indiane (z.j.) naar Chamfort en Molière's Tartuffe (1777). Maar zijn belangrijkst geschrift is van polemischen aard. In 1781 had Simon Styl, Het leven van Jan Punt uitgegeven, waarin hij dezen acteur boven de wolken verhief en vele andere tooneelspelers met vrij groote minachting behandelde. Corver kwam daartegen op in zijne Tooneel-aantekeningen verval in een omstandigen Brief aan den Schrijver van het Leven van Jan Punt (Leiden, 1786), en toonde daarin aan, hoe weinig de anonyme schrijver van dat Leven op de hoogte was van de tooneelspeelkunst en van de geschiedenis van den Amsterdamschen Schouwburg. Het boek is uitstekend geschreven en toont ons Corver als een bijzonder kundig en scherpzinnig man. Maar het is tevens eene onuitputtelijke bron voor de geschiedenis van den Schouwburg en van de tooneelspelers, die er in dien tijd aan verbonden waren. En zeer vermakelijk om te lezen. Stijl kwam er, nogmaals anonym, tegen op in Vier zamenspraaken... (1786), die opnieuw door Corver werden weerlegd in Iets voor Oom en Neef, wegens hunne geëerde Zamenspraaken... (1787).

Zie: Corver, Tooneel-aantekeningen, passim; P. Haverkorn van Rijswijk, De oude Rotterdamsche Schouwburg, passim.

Worp