Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Caland, Abraham]

CALAND (Abraham), geb. te Westkapelle 22 Mrt. 1789, overl. te Middelburg 11 Apr. 1869, was de zoon van Pieter Marinusz. Caland en Johanna Abraham dr. Louwers.

Zijn vader was dijkwerker aan den Westkapelschen dijk en overleed reeds in 1810. Een verhaal, o.a. vermeld door F. Müller (Die Provinz Zeeland), zegt, dat het gezin zoo arm was, dat Abraham, de oudste zoon, in de welvarende omliggende dorpen uit bedelen gezonden werd met order, een zeker aantal duiten thuis te brengen. Hij haalde dikwijls meer op en behield het meerdere voor zich. Toen hij wat geld verzameld had, ging hij daarmede naar den onderwijzer met het verzoek, hem daarvoor hetgeen hem nuttig kon zijn, te leeren. Deze voldeed daaraan, en vond zooveel aanleg in hem, dat hij na eenigen tijd wist gedaan te krijgen, dat hij in 1803 te Middelburg het departementale instituut voor den waterstaat mocht volgen, en Caland legde zich met zooveel ijver op de studie toe, dat hij binnen enkele jaren het einddiploma verwierf. Hij werd in 1806 opzichter in dienst van den polder Walcheren, en ging in 1810 in tijdelijken, in 1812 in vasten dienst van den Staat over. Hij was van 1814 tot 1817 geemployeerd bij den aanleg der haven van Middelburg, waarbij men met verschillende rampen, in het bijzonder bij den stormvloed van 16 Apr. 1815, te kampen had.

Bij de 7e organisatie van het korps ingenieurs van den waterstaat bij Koninklijk besluit van 25 Dec. 1816 werd Caland tot ingenieur 2e klasse benoemd. Het waren slechts de opzichters, die bijzonder gunstig aangeschreven stonden, dle als zoodanig benoemd werden. Hij werd met ingang van 15 Apr. 1817 te Breskens geplaatst; van 1 Dec. 1818 tot 15 Juli 1821 was zijn woonplaats Hoofdplaat, daarna weder Breskens. In deze beide standplaatsen met den dienst in het 4e district, na 1823 ook in het 5e district belast, heeft hij groote werken tot stand gebracht. Er was gedurende dezen tijd, tot 1 Mrt. 1825, een afzonderlijke hoofdingenieur voor Zeeuwsch Vlaanderen, P. van Diggelen, wien zijn broeder H. van Diggelen tot 1823 toegevoegd was. Caland liet zich vooral in met de oeververdediging, terwijl de van Diggelens hun hoofdarbeid in het ontwerpen, later het uitvoeren van het kanaal Gent - Ter Neuzen hadden.

Toch deed Caland b.v. de waterpassingen voor de verbetering van het kanaal Gent - ter Neuzen, en was hij, toen H. van Diggelen verplaatst was, ook betrokken bij den aanvang van den aanleg.

De oever bij Hoofdplaat was sedert een halve eeuw steeds teruggaande en men achtte het noodig, dezen achteruitgang eindelijk te bedwingen. Caland is daarin op meesterlijke wijze geslaagd, want na zijn vertrek is hier geen achteruitgang van beteekenis geweest.

Met 1 Juli 1826 werd Caland verplaatst naar Zieriksee, waar hij eveneens zeer belangrijke werkzaamheden te verrichten had.

Van 15 Oct. 1829 tot 1 Mei 1831 en van 1 Apr. 1834 tot 1 Oct. 1837 nam hij bij den dienst van Schouwen en Duiveland nog dien van Tolen en St. Filipsland waar. Hij was reeds lang, vooreerst door zijne in 1818 bekroonde verhandeling over het nut der afgezaagde paalhoofden en de beste wijze van strandverdediging, later door het te Zieriksee tot stand gekomen standaardwerk ‘Dijk-

[p. 68]

bouw en zeeweringkunde’ de erkende specialiteit in Zeeuwsche oeververdediging.

Caland beschrijft in het genoemde werk niet alleen al hetgeen in zijn tijd in Zeeland gebruikelijk was bij den aanleg van dijken en het verdedigen van dijken en van onderzeesche oevers (zee wordt ook gebruikt voor de Zeeuwsche stroomen, waar de stroomen en de golven op eene schaal als in zee, niet als in eene bovenrivier kunnen woeden), maar geeft ook nieuwe denkbeelden aan. Hij keurt het stelsel, dat van de 13e tot de 18e eeuw gevolgd was en waartegen Schraver zich het eerst had verzet, van steeds achteruitwijken voor de zee, ten zeerste af. Maar hij erkent, dat een doorgaande oeververdediging, zooals men b.v. aan een deel van de noordkust van Noord-Beveland reeds in de tweede helft der 18e eeuw had toegepast, bij een aangevallen oever te kostbaar kan zijn. Hij wijst er op, dat bijna overal in Zeeland achter een dijk weder andere dijken gelegen zijn, zoodat een aangevallen dijk, indien het niet anders kan, verlaten moet worden, maar dat men dan eenige vaste punten moet zien te behouden, daar anders ook het achtergelegen dijkvak op den duur zal verzinken. Dit stelsel is later door van Diesen, de Bruyn en Hogerwaard uitgewerkt en toegepast; zij namen aan, dat een cirkelboog, van uit den tegenovergestelden oever als middelpunt over de zeeëinden der verdedigde werken getrokken, de grens vormt van hetgeen kan wegvallen.

Caland heeft er het eerst op gewezen, dat het veel voorkomt, dat een weggevallen oever na eenige jaren weder aanslibt. Waar dit voorkomt, raadt hij het maken van zeer kostbare werken af, maar wil hij liever wachten tot het blijkt of dit het geval is, en eerst slechts den dijk een weinig binnenwaarts omleggen, zoodanig evenwel dat men nog een deel ervan gebruikt. Hij past in zulk een geval den maatregel toe om het verzonken deel van den oever onder eene helling met klei aan te vullen en daarna met zinkstukken te bekleeden, of ook, als dit niet doenlijk is, een in zee uitstekenden dijk van den bodem af te vormen door een aantal zinkstukken op elkander.

Zeer merkwaardig zijn in de provincie Zeeland (en het eiland Goeree) de dijk- en oevervallen, die h.t.l. elders niet voorkomen. Zij ontstaan bij zeer laag water, nadat de stroom vooral bij stormweder (en dus zeer hoog water) den oever heeft ondermijnd; het is de ontbrekende tegendrukking van het water, waardoor de slappe grond gelegenheid bekomt, zeewaarts uit te wijken.

Het is jammer, dat Caland bij zijn dijkbouw en zeeweringkunde eene voorrede geschreven heeft, waarin koning Willem II (de toenmalige kroonprins) al te dwaas opgehemeld wordt, en evenzoo, dat het bij het 1e deel gebleven is. In het 2e deel zouden bijzondere gevallen behandeld worden. Deze taak is later overgenomen door den verdienstelijken provincialen hoofdingenieur M.B.G. Hogerwaard.

Toen de hoofdingenieur van Zeeland van Diggelen plotseling overleden was, werd S. Tierens met ingang van 1 Juli 1836 tot zijn opvolger benoemd, iemand, geheel vreemd aan Zeeuwsche toestanden, en over het geheel een onbeduidend man. Ruim een half jaar later verzocht Tierens, met het oog op zijne gezondheid naar elders verplaatst te worden, en bij Koninklijk besluit van 24 Febr. 1837 werd Caland met ingang van 1 Apr. d.a.v. in de hem om zijne bekwaamheid toekomende betrekking van hoofdingenieur in Zeeland, ter standplaats Middelburg, benoemd. Hij heeft hier gedurende ruim 17 jaren een bijzonder gunstigen invloed op de Zeeuwsche zaken uitge-

[p. 69]

oefend. Het feit, dat de verdediging van Zeeland tegen den waterwolf zoolang in ééne vaste hand was, werkte zeer ten goede, en Caland werd door alle gouverneurs, met wie hij moest samenwerken, zoowel als door de inspecteurs van den Waterstaat, van wie vooral Ferrand goed met Zeeland bekend was, ten hoogste gewaardeerd. Een bewijs, dat ook de ingezetenen hem waardeerden, werd hem gegeven door zijne verkiezing door het 5e district in Juni 1842 tot lid der provinciale staten van Zeeland. Hij bleef dit tot Juli 1849.

In 1842 werd hij benoemd tot lid eener gemengde Nederlandsch-Belgische commissie tot bepaling der grensscheiding tusschen Nederland en België en de afwatering van de grenslanden tusschen Zeeland en Oost-Vlaanderen. In 1851 werd hij benoemd tot lid eener commissie, belast met de samenstelling van de algemeene voorschriften voor de uitvoering van Rijkswerken.

Zijn opvolger als hoofdingenieur, J.A. Beijerinck, verklaarde na den stormvloed van 1/2 Februari 1858, dat het feit, dat er zoo weinig schade aan de calamiteuse polders in Zeeland was ontstaan, vooral te danken was aan de zorgen van Caland.

Toen hij den 65-jarigen leeftijd bereikt had, verzocht hij eervol ontslag uit den Rijks dienst, hetwelk hem met ingang van 1 Juli 1854 bij Koninklijk besluit van 4 Apr. te voren verleend werd. Onmiddellijk daarna werd hij door de ingelanden van den polder Walcheren voorgedragen en door den koning benoemd tot president der centrale directie van dien polder. Een gemoedelijk man, Mr. W.C.M. de Jonge van Ellemeet, was degene, dien de ingelanden hadden willen voordragen, maar hij bedankte voor de candidatuur en wees Caland als den eenigen geschikten man aan. Caland bleef president tot zijn overlijden, dus bijna 15 jaren. Ook hier heeft hij veel nut gesticht.

In dien tijd liet hij zich nog veel in met de publieke zaak. In 1860 ontwierp hij eene haven voor Scheveningen, en gaf dit ontwerp met zijne beschouwingen daarover in het licht.

In 1867 werd hij door de Nederlandsche maatschappij van nijverheid benoemd in eene commissie tot onderzoek van een open zeegat voor Amsterdam volgens het plan van A. Huet. Het verslag dier commissie werd in 1868 uitgegeven. De commissie achtte dit open zeegat het meest in het belang van Amsterdam. Caland berichtte later, dat hij nog duidelijker had willen zien uitgedrukt, dat het verkieslijk was boven het toen nog in aanleg zijnde Noordzeekanaal. De commissie achtte het met het oog op de invaart van de grootste schepen gewenscht, dat het zeegat ten minste 1000 meter wijd zou zijn; Caland verklaarde die groote wijdte bepaald noodig. Men behoort hierbij te bedenken, dat deze commissie vooral het oog had op de groote zeilschepen, en dat, doordat dergelijke schepen thans binnengesleept worden, hetgeen toen niet het geval was daar de zekerheid niet bestond, dat er steeds sleepstoombooten in voldoende hoeveelheid aanwezig zouden zijn, eene zoo groote breedte van in vaart zelfs voor groote zeilschepen niet meer noodig is.

Tot zijn laatsten levensdag bleef Caland ijverig, helder van hoofd en strijdvaardig. Dit bleek nog, toen hij in de vergadering van den gemeenteraad van Amsterdam van 11 Febr. 1869 benoemd werd tot lid eener commissie tot onderzoek van de bezwaren, vooral door Waldorp aangevoerd tegen eene spoorwegverbinding Haarlem - Amsterdam - Utrecht langs de zuidzijde der stad, van de uit-

[p. 70]

voerbaarheid van het door Waldorp voorgesteld centraal station aan het open havenfront te Amsterdam en van de belemmering, die de scheepvaart daarvan zou ondervinden. Hoewel hij de vergaderingen der commissie wegens zijne lichaamsgesteldheid niet heeft kunnen bijwonen, heeft hij door tal van brieven blijk van belangstelling kunnen geven.

Caland was zeer autoritair; hiervan gaf bovengenoemde de Jonge van Ellemeet getuigenis met de woorden: ‘Betreurenswaardig zou ik het oordeelen, bijaldien men om de eigenaardige feilen die ook hem als mensch gelijk aan elk onzer aankleven, het beginsel om een deskundige aan het hoofd der directie te plaatsen, wilde ter zijde stellen.’

Toen zijne tweede echtgenoot overleed, en hij o.a. het vruchtgebruik van de aan haar behoorende buitenplaats Arnestein nabij Middelburg bekwam, haastte hij zich, alle boomen daarvan te doen kappen, hetgeen de bevolking op Walcheren te zijnen opzichte zeer onaangenaam stemde.

Caland huwde in 1815 Catharina Wilhelmina van der Plas, overl. 3 Mei 1843, en 24 Mei 1844 Jonkvr. Anna Elisabeth Schorer, overl. 4 Jan. 1852. Bij de eerste had hij verscheidene kinderen, bij de laatste geene.

Zijne belangrijkste werken zijn:

Over het nut der afgezaagde palenhoofden en de beste wijze van verdediging der zeestranden, in N. Verh. Zeeuwsch. Gen. 1819 (bekroond door dat genootschap); Handleiding tot de kennis der dijksbouw- en zeeweringkunde, 1e deel, Zierikzee 1833; Over het bouwen van een fort in den mond der Westerschelde, Zierikzee 1836; Vrije beoordeeling van het ontwerpreglement van administratie der polders in Zeeland, Middelburg 1856; Ontwerp voor een zeehaven te Scheveningen, Middelburg 1860; Eenige beschouwingen over een Noordzeehaven voor Amsterdam en de afdamming van het IJ bij het Pampus, Middelburg 1863; Ontwerp voor een open vaarwater van Amsterdam naar de Noordzee, Middelburg 1868; Historisch overzigt en opmerkingen betrekkelijk de ontwerpen tot verbinding van de Noord- en de Zuiderzee langs Amsterdam, Middelburg 1869. Zie omtrent hem Notulen Kon. Instituut van Ingenieurs 1869-1870, blz. 202 (noot).

Ramaer