Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Bartzoen, Gaspar]

BARTZOEN (Gaspar), ook Barzaeus of G. Zelandus of G. Belga geheeten, was te Goes geboren. Hij studeerde te Leuven als jezuïet ‘Gaspar hie Zelandus fuit natus in Oppido Goes, Lovanij in paedagogio Castrensi philosophiam didicit circa an. Domini 1535. Dein sub Carolo V militiam pertesus Christo militare coepit, multis tempestatibus et naufragiis eruditus’ (Kantteekening bij een brief van Gaspar Ao. 1549 in de Epistolae indicae). In 1548 zette hij te Goa voet aan wal. Hij verheugde zich in de vriendschap van Franciscus Xaverius, die hem beloofde, dat hij zoo spoedig mogelijk tot het missiewerk in China of Japan zou geroepen worden. Voorloopig echter werd hij geplaatst te Ormuz. Daar werkte hij onder Mohammedanen en Heidenen gedurende 3 jaren. Twee brieven uit dat tijdvak, door hem in 1549 en 1551 aan zijne ordebroeders te Coimbra gericht, zijn bewaard. Hij schrijft over de weduwenverbranding, de dierenbescherming door de inboorlingen, den wagen van Jaggernäth. Over de ‘yogins’ spreekt hij met groote waardeering. Hij disputeert met ze over godsdienstige vraagstukken en overtuigt ze van de voortreffelijkheid van het evangelie. Hij hoopt van de overheid vergunning te krijgen, om zich op hunne wijze te kleeden, omdat hij meent,

[p. 27]

daardoor het Christendom des te beter onder hen te kunnen verbreiden. We zien hier dus in onzen landgenoot een voorlooper van Roberto di Nobili. Veel moeite geeft hij zich ook voor het onderwijs. Aan jonge inboorlingen onderwijst hij zelfs het Latijn. Nog 2 brieven van Caspar zijn uit Goa geschreven in 1553. Hij beschrijft in den een de kuststreken van Ormus tot Goa, verhaalt hoe hij eenige pagoden bezocht. In een daarvan zag hij een driehoofdig afgodsbeeld. In den 2en brief (een soort rapport aan den praep. gen. P. Ignatius S.J.) handelt hij over verschillende streken - vooral in Indië - waar de Jezuieten werkzaam zijn, met name over de kusten van Malabar en Coromandel. Hij prijst het heerlijk klimaat van Ceylon, dat hij een waar paradijs noemt. Wellicht heeft hij daar herstel van gezondheid gezocht, maar zonder succes. Hij stierf diep betreurd in het najaar van 1553. In verschillende der Epistolae Japanicae wordt hij herdacht en gememoreerd, hoe hij te Ormus zich zelfs bijna geen tijd gunde om te eten en te slapen. Te recht zegt dan ook Brandonys S.J. van hem in 1554, dat hij is gegaan tot de eeuwige rust ‘laboribus exhaustus’.

Uit: Afgoderije der O.I. heidenen door Ph. Baldaeus opnieuw uitgegeven en van inleiding en aanteekeningen voorzien door J.A. de Jong (den Haag 1917) Inl. xxxi.

Mulert