Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Amstel van Mijnden, Wouter of Wolter]

AMSTEL VAN MIJNDEN (Wouter of Wolter). Onder dezen naam vermelden wij:

1e. Wouter, Heer v. Ruwiel, een der talrijke kinderen, naar de Bat. Ill. e.v. Spaens geslachtslijst 't jongste kind van Amelis (zie art. Amelis (1) en Johanna (Jenne) v. Yselstein, 't vierde evenwel naar Gen. en Her. Bl. VIII (na Amelis, doch vóór Herberen, dus als derde t.a p. IV 335). Wouter en z'n nakomelingen hebben den naam Mijnden, zonder bijvoeging van dien van Amstel, blijven voeren. Terwijl zijn oudste broeder, Anthonis, Cronenburch uit de vaderlijke erfenis kreeg, ontving Wouter Ruwiel (zie boven), als heer van welk goed hij echter voorkomt (31 Jan.) 1473 na den dood zijns vaders Amelis, en (20 Aug.) 1497. Het eerste jaartal levert echter bezwaar, tenzij men Karels oorlog vóór Nancy al vóór 1473 zou kunnen laten beginnen. Herberen v. Mijnden zegt n.l. in zijn meermalen aangehaalde Gedenkschriften (bl. 16), dat het, toen de Bourgondiër zijn vazallen opriep ‘ten strijde voor Nancy’ het zijn (Herberens) grootvader ‘niet gelegen was’, waarop, daar 's schrijvers vaders (oudere) broeder Anthonis geen oorlogsman was (zie art. Anthonis (1) zijn vader d.i. dus Wouter in Melis' plaats voor Nancy mocht trekken en zich 't daarvoor hem beloofde goed Ruwiel zag opgedragen (vgl. ook de Vert. van genoemde uitg. bl. 177). Na 1497 hooren wij niet veel meer van dezen Wouter, die geen drie jaar meer daarna schijnt geleefd te hebben: 30 Juni en 16 Juli 1500 werden zijn oomzegger Melis of Amelis (d.i. Amelis (2), zoon v. Anthonis) en Cornelis, zijn oudste zoon (zie art.) vermeld na den dood van hun oom en vader.

Behalve Cornelis had deze, uit zijn huwelijk met Riselant v. Merenburch, nog een zoon Herberen (Herbert), lid van de Ridderschap v. Utrecht (als zoodanig vermeld op 1537 en 1549, vgl. boven) en gehuwd met Elisabeth v. Schroye(n)steyn, dr. van Joost, Utrechtsch schepen (Herberen v. Mijnden bl. 30).

Dit was dan de bekende schrijver van de boven aangehaalde gedenkschriften, die bij de genoemde vrouw vier kinderen won, van wie de oudste zoon, evenals die van zijn broeder Cornelis, weer Wouter (overl. 1612) heette, de jongere Philip, afgezien van twee dochters, Anna en Petronella (non te Koningsveld, in 1598 gestorven).

Zooals uit z'n gedenkschriften blijkt, was Herberen te Utrecht getuige van verschillende oploopen tijdens Hendrik van Beieren, verder daarbij veelal vertoevende op 't kasteel te Vianen, hofmeester van heer Walraven en heer Wolfert v. Brederode, met wien hij in 1528 te Veere was,

[p. 19]

in 1529 weer te Vianen verblijvende. Aangetast door de zweetende ziekte, kwam hij daar weer bovenop; was vóór en na getuige van verschillende min of meer belangrijke gebeurtenissen in en buiten Utrecht, zeker ook van den feestelijken intocht aldaar in 1540 van Karel V, waarbij ook zijn neef, Anthonis, zoon van den in 1538 overl. Amelis (2), (niet zonder vertraging) daarna heer v. Cronenburg geworden (zie aldaar) - trouwens reeds te Loenen, een gastrol had vervuld. Vgl. 't bij art. Anthonis (2) aangehaald werkje van v. Asch v. Wijck en over de ontvangst in 't algemeen, o.m. door den adel, waartoe ook Herberen, mede Henrica v. Erp in Matth., Anal. I 113. Voor de ketterij betoonde hij grooten afkeer. In 1552 was hij vanzins den oorlog met Frankrijk te beschrijven, het bleef echter slechts bij het plan; vermoedelijk heeft de dood de uitvoering verhinderd.

2e. vermelden wij op dezen naam: Wouter (Wolter) (2), overl. 9 Dec. 1536, heer v. ter Meer, naar Gen. en Her. Bl. IV 337, tweeden zoon v. Anton of Antonie v.A.v.M., heer v. Mynden, Engelen, Vlijmen, Cronenburch, Loenen en Loenersloot (Zie art. Anton (I) en Elisabeth v. Zuylen v.N., trad in de Duitsche Orde Balije v. Utrecht. Reeds bij zijn inkleeding in de Orde hadden zijn moeder, destijds weduwe (zie art. Anthonis (1) en zijn broeder Melis, heer v. Cronenburch en Loenen, zich verbonden om het erfrecht van hem, alsook van zijn broeder Jacob niet te verkorten (10 Nov. 1499). Toen Steven v. Zuylen v. Nijevelt door een woeste soldatenbende vermoord was, werd heer Wouter in zijn plaats, 25 Juni 1527, aangesteld tot Stadhouder der balie v. Utrecht. Als landcommandeur bevestigd had hij, die in 1529 als zoodanig een der beide vertegenwoordigers was van de balie v. Utrecht op 't in 1529 te Frankfort gehouden generaal kapittel een geenszins gemakkelijke taak, daar er zich moeilijkheden voor hem voordeden, voortspruitende uit de verplichtingen der landcommandeurs, stadhouders en coadjutors, in een constitutie op 't bovengenoemde kapittel neergelegd door Walther v. Cronberg, administrator van het hoogmeestersambt in Pruisen en meester der D.O. in de Duitsche en Waalsche landen en bevestigd door den Legaat en vanwege den Roomsch-Keizer (1 Sept. 1529). Ook op den Rijksdag v. Augsburg (1530), waar Karel V de D.O. in al haar vrijheden en rechten bevorderde, rezen bezwaren, die uitliepen op oneenigheden tusschen den Duitschmeester en verschillende landcommandeurs, o.w. ook die v. Utrecht, tusschen wie Karel wenschte te bemiddelen. Ten deele hielden deze en volgende geschillen verband met de kwestie der in dien tijd weer dreigend optredende Turken, waartegen de balie v. Utrecht, 19 Juli 1532, besloot op eigen kosten een vendel uit te rusten ten behoeve van Walther v. Cronberg, zonder dat daardoor evenwel een einde kwam aan de gespannen verhouding - grootendeels een kwestie van macht en bevoegdheden aan weerszijden. Te midden van die onaangenaamheden stierf Wouter of Wolter v. Amstel v. Mijnden in 1536, ook blijkens de lijst van landcommandeurs in de (reeds eenmaal aangehaalde) Hist. of Beschr. v. 't Utr. Bisdom, 87) en wel op het Huis v. Maersen (Matth., Anal. V 885). Eveneens blijkens de daar voorkomende ‘Continuatie op 't Chronicon Equestris Ordinis Teutonici van 'n onbekende hand is Wouter te Utrecht begraven, wiens naam evenwel nog aangetroffen wordt in verband met een door Walther v. Cronberg (16 Juli) 1537 bevestigde gift van den overleden landcommandeur (van 4

[p. 20]

morgen lands te Minden uit zijn vaderlijk erfdeel tot het vieren van zijn jaargetijde aan 't Duitsche huis te Utrecht) (vgl. Matth. V 828-829). en met een in 't zelfde jaar tusschen den Duitschmeester en den Stadhouder der Balie v. Utrecht getroffen overeenkomst betreffende heer Wouters nalatenschap.

Behalve deze beide Wouters, van welke de eerstbehandelde, de heer van Ruwiel, een natuurlijke dochter had, Cunera genaamd en vermeld Ber. Hist. Gen. IV 64 vlg. op 1534-1535, burgeres v. Utrecht en dan ± 70 jaar oud, hebben we voor de hier in aanmerking komende periode dus nog twee Wouters leeren kennen, den een als zoon van Cornelis (zie art.), den ander als zoon van Herberen, beiden op hun beurt zoons van Wouter, heer v. Ruwiel (zie boven, begin van 't art.).

Zie: het reeds aangehaalde in dit art. en in zoowel als onder dat van Amelis (1) en volgende art. Bovendien: J.J. de Geer tot Oudegein, Archieven der Ridderlijke Duitsche Orde, Balie v. Utrecht II (Utrecht 1871; 't eerste deel verscheen in 't zelfde jaar onder den titel: Monumenta Ordinis Militiae Hospitalis Theutonicorum Jerosolimitani Baliviae Trajectensis); dez. Reg. der Overheden en Leden v.d.U. Balye der Ridderl. D.O. (mitsgaders edele en aanzienlijke geslachten vermeld in de Archieven dier Balye (Utrecht 1899). Vgl. nog: Matth. Anal. X 359; Tijdschr. v.d. Monde 1841, 81.

Kooperberg