Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Acronius, Ruardus]

ACRONIUS (Ruardus), krachtens zijn naam stellig van Frieschen bloede. Zijn geboortedatum is onbekend. Wellicht was hij een zoon van Bernardus A. pastoor van Wanswert. Hij genoot een wetenschappelijke opleiding, brak vóór 1570 met het Katholicisme en trad op als prediker van de Geref. Religie. Hij predikte ongeveer 14 jaar niet zonder gevaar het Evangelie in de Nederlanden. Wellicht was hij eerst pastoor te Kornjum, maar legde daar het priesterkleed af. In 1572 bevond hij zich in het hoofdkwartier van Schouwenburg te Franeker en hield in de Groote Kerk aldaar de eerste geref. predikatie. Wegens het Spaansch bewind in Friesland moest hij veiliger wijkplaats zoeken. Hij vond deze in N.-Holland, waar hij eerst de gemeente te Wijdenes (1573) en daarna die te Alkmaar diende (1574-79). De prov. synode van N. Holland vaardigde hem af naar de nationale synode te Dordrecht (1578). In Juli 1579 trad hij op als predikant te Bolsward, begin 1580 te Kornjum, van waar hij nog vóór het einde des jaars ter leen naar Leeuwarden ging, waar hij 12 Mei 82 definitief beroepen werd. Zijn naam komt in de acta der Friesche kerk herhaaldelijk voor. Hij had het vertrouwen der kerkelijke vergaderingen, die hem allerlei opdroegen, hetzij om het kerkelijk leven te bevorderen, hetzij om de dissenters te bestrijden. Heftige theologische polemiek met zijn ambtgenooten IJsbrand Balck en Antonius Nicolai in 1588 noopte hem Leeuwarden met Kornjum te verwisselen (1590). Hij is vooral bekend geworden door zijn twistgesprek te Leeuwarden met den Doopsgezinden leeraar Pieter van Ceulen (16 Aug. - 17 Nov. 1596). Het verslag van deze disputatie is het volgend jaar verschenen onder den titel Protocol, Dat is, De gantsche handelinge des ghesprecx ghehouden tot Leeuwarden in Vrieslandt, tusschen Ruardum Acronium dienaer des Godlijcken woords ter eenre, ende Peeter van Ceulen dienaer by de Mennisten ofte Wederdooperen ten anderen Syden, Franeker, 1597. Als aanvulling daarvan kan worden beschouwd Acronius' geschrift Van het onderhoud der dienaren enz.; Franeker 1599, waarin hij tegenover de Doopsgezinden het goed recht der dienaren van Christus' kerk op een betamelijke bezoldiging bepleitte. Van Kornjum is Acronius gegaan naar Schiedam (± 1599), waar hij zich een fel bestrijder van de Remonstranten toonde. Hij is aldaar aan het einde van 1611 gestorven. Hij schreef nog Enarrationes Catecheticae: quibus

[p. 6]

quaestiones et responsiones Catechismi Ecclesiarum Belgicarum et Palatinatus, methodice, compendiose et dilucide, explicantur etc. Schiedam, 1606. Predicatie door Johannem Wtenbogart bearbeydet enz. Schiedam 1610. Nootwendich Vertooch, daerin naectelijck wt Godts Woordt, ende de gheloofwaerdige Historién der Kerken aenghewesen wordt, hoe Godts Ghemeynte, niet alleen in den Ouden maer ook in den N. Testamente gheduerende den tijdt van 700 jaren, tot dat den Roomschen Paus de Schriftmatighe regieringhe der Kercken verwoestet heeft, in hare regieringhe van de Politike regieringhe onderscheyden is gheweest enz. Delft 1610. Na zijn dood verscheen het traktaatje Christelijke ende Wettelijcke Beroepinge der Dienaren Jesu Christi, gelijck die God Almachtich selve door zyne Propheten, Apostelen ende Dienaren Christi ingesteld heeft. Ook heeft hij de hand gehad in Bedenckingen over de beroepinghe D.D. Conradi Vorstii, tot professie der H. Theologie in de Universiteit tot Leyden, 1611, en in de Remonstrantie. Andermael over de beroepinghe D.D. Conrady Vorstii enz., 1611. Evenals Johannes Acronius heeft hij krachtig gepleit voor de autonomie der kerk tegenover inmenging van de Overheid.

Zie: J. Reitsma, Honderd jaren uit de Gesch. der Herv. en der Herv. Kerk in Friesl. Register in voce. H. Visscher en L.A. van Langeraad, Het Prot. Vaderland Utr. 1903, I, in voce. J. Reitsma en S.D.v. Veen, Acta enz. I, II, III, VI. Register, in voce. E.J. Diest Lorgion, Geschiedk. Gedenkb. voor de Herv. in Friesland, Gron. 1848, 11-17; S. Blaupot ten Cate, Gesch. der Doopsgez. in Friesland, Leeuw. 1839, 9, 131-137; Ypey en Dermout, Geschiedenis der Nederl. Herv. kerk, IV, Register, in voce. P. Wyminga, Festus Hommius, Register in voce. Schriftel. conferentie, gehouden in den jare 1611 in 's Gravenhage, tusschen sommighe Kerckedienaren enz. 's Gravenh. 1612; Boekzaal 1731 II, 72, 588. Romein, Naaml. der Predik. in Friesl. II, Register in voce; F. Rutgers, Acta van de Nederl. Synoden der 16e eeuw, Utr. 1899, Register in voce. P. Bor, De Nederl. Historien (Ed. 1679) IV, 244, 441. Predicaties van Mr. S. Episcopius, Amst. 1693, 13-19. G. Brandt, Historie der reformatie, 2e dr. I, 835, Amst. 1677; II, A, 141-143, 184, 688. Amst. 1674.

Wumkes