Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Pithopoeus, Lambertus]

PITHOPOEUS (Lambertus), Kuiper, zoon van den volg. en Lubberta Barlia, geb. te Deventer 21 Maart 1535, overl. te Heidelberg den 4. Febr. 1596, ging, na zijne opvoeding in zijne geboortestad te hebben ontvangen, waar Joh. Noviomagus (Bronkhorst) (I kol. 472) zijn leeraar was, na den dood van zijn vader Ludolfus (overl. 1545 te Deventer), naar Rostock, waar ‘Lambertus Ludolphi Deventer, gratis’ [‘professor Heidelbergensis’ is latere bijvoeging] in April 1553 in het Album Univers. ingeschreven is (A. Hofmeister, Rost. Matr. II, 126). Te Rostock won hij de vriendschap der geleerde mannen Arnold Buronius (overl. 16 Aug. 1566), David Chytraeus (overl. 22 Juni 1600), Theodorus Somer, die zijn zwager was (overl. te Rostock in November 1557), Johannes Boccius, uit Minden geboortig (deze was poëta laureatus en Maria Pithopoea, oudste zuster van Lambertus, weduwe van Th. Somer, hertrouwde met hem in April 1559). Op aandrang van Buronius en Chytraeus ging P. 1558 van Rostock naar Wittenberg. Tevoren had hij zich bij Philipp Melanchthon door een aanbevelingsgedicht (Poem. IV, 246-252) doen voorstellen. Hij zegt er in, dat reeds zijn vader Ludolphus leerling van Melanchton geweest was en dat hij nog brieven heeft, door Mel. aan Lud. Pith. geschreven, toen de laatstgenoemde

[p. 1074]

rector te Amersfoort was. (Zie: de Hullu, Besch. betr. de Herv. in Overijssel I, 96-97, 325-331). Hij zegt verder: ‘Urbem Leucoream visere cura fuit’ en ten slotte: ‘Legit haec Melanchthon libenter ac prompte et me juvit comiter ac sincere’. Door bemiddeling van Mel. werd hij als leeraar aan het gymnasium te Wittenberg aangesteld. In het jaar 1560 keerde hij naar Deventer terug. Zijne moeder, Lubberta Barlia, was daar intusschen in 1554 overleden. Nu werd hij als conrector aan de Latijnsche school te Deventer beroepen en collega van zijn vroegeren leermeester Joh. Noviomagus. In 1560 huwde hij ook te Deventer Adelheida Saurtijr, gen. Christofora, en heeft bij zijn huwelijk vele gelukwenschen ontvangen, o.a. van Chytraeus en zijn vriend Johannes Oridryus. Het eerste zoontje, Ludolf Helmius, stierf reeds 23 Juni 1561. In 1561 wordt Pith. om zijn ijverig voorstaan van de Protestantsche begrippen uit zijn ambt van praeceptor te Deventer ontzet. Maar door bemiddeling van den bekenden rector Joh. Monheim en zijn vriend Joh. Oridryus werd hij nu aan keurvorst Frederik II van den Paltz aanbevolen. Hij reisde thans, en wel alleen, waarschijnlijk over Dusseldorp naar Heidelberg, om zich aldaar voor te stellen en ontving dadelijk, naar Deventer teruggekeerd, in het begin van 1563 de beroeping tot leeraar aan het Paedagogium te Heidelberg. Zij was onderteekend, in opdracht van den keurvorst, door G. Olevianus, I. Tremellius, Sigm. Melanchthon (neef van Phil. M.) en W. Hylander. Aanstonds verhuisde Pith. van Deventer naar Heidelberg. De reis ging over Oppenheim i.d. Palts. Hij was vergezeld behalve door twee zijner kweekelingen, Hupertus Hovius uit Ant werpen en Johannes v. Middachten uit Deventer (Töpke II, 32), door zijne vrouw Adelheida Christofora met het sedert kort geboren zoontje Ludolfus Helmius (zie beneden), zijn zuster Johanna en zijn schoonzuster Johanna Christofora. Pith. werd te Heidelberg ingeschreven 12 Aug. 1563: ‘Lambertus (Lud.) Pithopoeus Daventr., artium mag. et paedag. acad.’ (Töpke II, 30). In September 1563 huwde Johanna Christofora Josua Lagus Pomeranus, professor iogices te Heidelberg, en Johanna Pithopoea Johannes Anastasius Veluanus (III kol. 1302), toen inspector van het ambt Bacharach en Caub, woonachtig te Steeg.

Lambertus Pithopoeus aanvaardde nu het ambt van professor philosophiae, poeseos et eloquentiae aan de universiteit Heidelberg. In opdracht van keurvorst Frederik heeft hij den Heidelbergschen Catechismus in het Latijn met medewerking van zijn zwager Josua Lagus vertaald en in 1567 een treurdicht bij het overlijden der keurvorstin Maria geschreven (Poem. I, 78-101). Nadat keurvorst Frederik III 26 October 1567 overleden was (zie het epitaphium in: Apographum Monum. Heidelb. in officina Andr. Cambierii 1612, 4), bleef Pith. wel is waar nog korten tijd zijn ambt in Heidelberg bekleeden, doch, daar hij de Geref. geloofsbelijdenis niet wilde verloochenen, moest hij onder Lodewijk VI met meer anderen de wijk nemen. (Zie Henr. Altingii Hist., Eccl. Pal. 232; L. Wundt, Magazin II, 98). Johan Casimir heeft hem aan het Casimirianum te Neustadt a.d. Haardt beroepen en hij doceerde aldaar tot 1584. In dit jaar keerde hij naar Heidelberg terug, maar hier wachtte hem de diepste smart zijns levens. Zijne geliefde vrouw Adelheida moest hij door den dood 8 Sept. 1586 verliezen. Hij heeft haar oprecht betreurd, en haar een grafsteen laten vervaardigen

[p. 1075]

waarop de schoone woorden gelezen worden: ‘Non obiit in patria, sed abiit in patriam’. De dood harer zonen (zie beneden) had haar het hart gebroken.

Inde gravi mentem luctu percussa, duorum Quem tibi gnatorum mors simul atra tulit Et lento corpus morbo confecta tenellum In coelum placida morte soluta migras.

(Apogr. Mon. Heidelb. 46; Poem. VI, 55-86).

20 Juni 1587 hertrouwde Pith. Margaretha, weduwe van D. Zacharias Ursinus (overl. 6 Mrt. 1583 te Neustadt), maar de tweede echt met het eenvoudige vrouwtje was minder gelukkig. Schrale huiselijke omstandigheden hebben hem het leven menigmaal verbitterd. Bovendien werd hij, die een vriend van gastmalen schijnt geweest te zijn, dikwijls door podagra en chiragra gekweld. Hij heeft zich zelf er over in goeden luim bespot en moest daarbij nog de spotternijen zijner vrienden verduren.

Lambertus Pithopoeus stierf te Heidelberg, 61 jaren oud, 4 Febr. 1596. Men heeft hem in het sacellum academiae begraven (Apogr. Mon. Heidelb. 48). Zijn zinnebeeld was een voetganger, boven wiens hoofd de woorden staan: Qui jussu modica contentus sorte viator pergit iter, vitae symbolon esto meae. L.H.P.D. Hebr. 13, v. 14. Zijn zinnespreuk was: ‘Alle hernach!’

Uit het huwelijk met Adelheida Christofora sproten verscheidene kinderen. Het oudste stierf nog te Deventer op jeugdigen leeftijd. Twee andere zonen moesten zij binnen een jaar zien sterven: Ludolfus Helmius, geb. te Deventer (zie boven), overl. 25 Jan. 1586 te Heidelberg, 21 jaren oud (Poem VI, 50), en Fridericus Helmius, 19 jaren oud, overl. 14 Febr. in Mainz, toen hij, reeds ziek, naar Heidelberg wilde reizen. Een dochter, Sara, die tweelingskind was, heeft haren vader overleefd.

De werken van Lambertus Pithopoeus (zie J. Revius, Dav. illustr. 543) zijn (voor zoover bekend): De obitu illustr. Principissae ac dominae Mariae, Frederici III conjugis (1569); Gratulatio in honorem illustr. principis Friderici IV (1587); De studio poetices Orat. I ad Fridericum IV electoris Pal. filium (1586); Tobiae liber carminum elegiaco carmine redditus (Poem. I, 19-62.) (1591); Summa et dispositio M.T. Ciceronis ad Quinctum fratrem de oratore dialogorum notata et conscripta (1582); In Q. Horatii Flacci artem poeticam paraphrasis (1595). Vooral belangrijk is de verzameling van lat. Poemata in 8 boekdeeltjes (IV-VIII hebben den titel: Silvae). Pithopocus was, evenals zijn vader Ludolfus, een uitstekend gelegenheidsdichter, die vloeiende lat. verzen schrijft. Hieronder vindt men eene menigte van gelukwenschen bij huwelijken etc., epicedia, epitaphia etc., ook snaaksche uitnoodigingen etc., (Vgl. het Epitaphium Gerardi Verstegi, neef van Johannes Anastasius in Ned. Arch. v. Kerkgesch. IX (1912). Exemplaren der Poemata bevinden zich: Dl. I-IV (Silvarum I) (Univers. Bibl. Heidelb.); Dl. V. (Silvarum II) (Hof- u. Staatsbibl. München) Dl. VI (Silvarum III) (Kön. Staatsbibl. Berlin); Dl. VII (Silvarum IV) (Kön. öffentl. Bibl. Dresden); Dl. VIII: Nuptiae Palatinae (Silvarum V) (München).

Zie: Jac. Revius, Daventria illustrata (Leiden 1651) 538-545; Melchior Adami Vitae philosoph. Germ. etc.

Bockmühl