Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Pallandt, Johan van (4)]

PA(L)LAN(D)T (Johan van) (4), heer v. Keppel, overl. 1 Oct. 1562 (waarmee dan de minder waarschijnlijke lezing van 1565 vervalt), was de derde zoon van Elvert (Albert) I, overl. ± 1543 (3de zoon v. Werner, broeder dus van Carsilius IV, Werner IV en Gerhard, zie art Johan III), die drost was geweest van Huyssen en Dinslaken (zie bij E. Hop, Korte Beschr. v.h. Land v. Cleve (Nijm. 1783) 71, volgens wien hij, verdacht van eene roofgeschiedenis (1531)

[p. 1064]

zich van die beschuldiging wist te zuiveren) en erfmaarschalk van het land van Kleef (als zoodanig ook genoemd Versl. en Med. Oude Vad. Rechtsbr. VI (1914) 532) en van Elverts vrouw Elisabeth v.d. Horst (dochter v. Willem en Bela v. Loë), die haar man ook o.a. de goederen Issum en Ham aanbracht. Hiermede werd hun derde zoon, Johan, beleend in 1543 en 1557, terwijl hun oudste, Werner IV (overl. 1594), heer te Selem en Wijenrade, de genoemde waardigheden van zijn vader erfde (hij was gehuwd 1^o. met Raba v. Wylich, dochter v. Otto en Elisabeth v. Büderich en sinds 2 Sept. 1562 met Judith v. Raesfeldt (overl. 1586), (weduwe van den in 1555 overleden Hendrik v. Munster te Botzlar en dochter v. Adolf en Imgard v. Schenking). Bleef Johans tweede broeder, Willem of Carsil, ongehuwd, hij zelf trad in den echt en wel met Elisabeth van Rechteren genaamd van Voorst (overl. 1571), dochter van den reeds in 1516 ten gevolge van een ongeluk overleden Frederik v. Keppel en de kort daarop gestorven Jutta of Judith v. Aeswijn (Asswijn) en, evenals haar na den dood des vaders geboren zuster Frederica, door hertog Karel van Gelre toevertrouwd aan de zorgen van Sveder v. Voorst, doch sinds 1528 aan die van Otto v. Voorst. Hetzij dat 't huwelijk van Johan met de toen 15-jarige Elisabeth in 1530 plaats greep, hetzij dat 't toen slechts beraamd, doch eerst later (1532 of 1535 zelfs 1540 wordt genoemd) voltrokken werd, zonder tegenstand der verwanten kwam het niet tot stand en de goede afloop der zaak was slechts te danken aan den steun van den hertog, wien heer Johan daarop uit erkentelijkheid 5 vetgemeste varkens zond. Zoo werd hij stamvader van het huis (Pallandt) Keppel, waarvan hij in 1535 (trouwens ook in 1536, maar zeer waarschijnlijk ten onrechte) heer genoemd wordt (zie Nijhoff, Oorkb. Geld. VI, 3, Nos. 1787 en 1824) en waarmee hij ten behoeve van zijne vrouw, na den dood van hertog Karel (opnieuw?) beleend werd. Hoezeer deze vorst hem gunstig gezind was, was trouwens ook al veel vroeger gebleken door diens beleening met den Ham of het Hemken. Daarbij kwamen dan de aanzienlijke bezittingen van zijne gemalin, zoodat Johan v. Keppel vooral ook in Gelderland een der bekendste heeren van zijn tijd werd. Hij was ook een der kundigste en kloekste, zooals ook uitkwam uit de wijze, waarop hij in het openbaar optrad en zijne waardigheden en ambten uitoefende. Hieronder behoorde ook (reeds in 1533) dat van ‘scholtus’ in Zutphen, waar hij zich onderscheidde bij de verdediging van het blokhuis voor hertog Karel, toen dit door burgers van die stad was aangevallen. Dit had plaats in 1537.

Een paar jaar later bij het verdrag van 27 Jan. was hij dan ook een der gevolmachtigden uit het kwartier v. Zutphen, toen het tusschen Karel v. Gelre en Johan v. Kleef over de opvolging van den eerste tot een accoord kwam (Lacomblet, Urkb. IV, 537). En de landdrost van Zutphen was weer gevolmachtigde in 1543, thans van René van Chalons, nieuw-benoemd stadhouder van Gelderland voor keizer Karel V, om den eed van trouw af te nemen van Doesburg, Doetinchem, Lochem en Groenlo. In 1550 bezegelde hij de landvereeniging van Keulen. Anderzijds ontbrak het hem ook niet aan allerlei twisten en bezwaren, vooral ook met zijne aangehuwde familie, gelijk we reeds zagen, waarvan vooral twee zwagers met hem overhoop lagen. Dit was ook het geval met Philips van Montmorency,

[p. 1065]

graaf van Hoorne, stadhouder van Gelderland en wel over het hoog en laag gericht te Keppel. Een geschil daarover had plaats in 1556.

Maar de grootste moeilijkheden ontstonden voor heer Johan van Keppel uit zijne toeneiging tot de nieuwe leer, die hij in elk geval begunstigde, al beweerde hij ‘geen ketzer ader widdertoefert’ te zijn (v. Hasselt, Stukken over de Vad. Gesch. I, 43 en verder, bevattende ook een deel zijner briefwisseling over het prediken van de hervormde leer in zijn heerlijkheid, gevoerd met Charles v. Brimeu, stadhouder, v. Geld. in het jaar 1560, ook aangehaald bij Corn. Hille Ris Lambers, de Kerkhervorming op de Veluwe 1523-1578 (Barneveld (1890), 56).

Maar hij stond op zijn stuk, ook tegenover Staten en Stadhouder, om een Hervormd leeraar in zijne heerlijkheid te hebben. De bezwaren, hieruit voortgekomen (Geld. Volksalm. 1871, 40 vgl), namen steeds toe en zouden voor heer Johan mogelijk een ernstig karakter aangenomen hebben, als hij niet door den dood was weggenomen. Hij en zijne vrouw, beiden begraven te Issum, lieten verscheidene kinderen na, waarvan Frederik als Spaanschgezind het meest bekend is geworden.

Voor lit. vgl. men, behalve het vroeger (vooral de ‘Geschichte’, ook Slichtenhorst) en in den tekst aangehaalde, nog: Nijhoff in Bijdr. v. Vad. Gesch., vooral IX, 65 vlg. (De Heeren en Heerlijkheid van Keppel). Dan: R.W. Tadama, Gesch. der stad Zutphen (Arnhem en Zutphen 1856) 161, 163, 179; E.W. Moesen K. Sluyterman, Ned. Kasteelen en hun historie I, 10 vlg.; van de Publ... de Limbourg vooral XXXI, 244; J.W. Staats Evers, Gelderland's voormalige Steden (Arnhem 1891), 210-211; H.M. Werner, Geld. Kasteelen I 315 (over hun dochter Sibilla, gehuwd met Jacob v. Hekeren tot Roderlo en Westerholt, raad in het Hof v. Geld.).

Kooperberg