Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Loosjes, Adriaan Pietersz.]

LOOSJES (Adriaan Pietersz.), boekhandelaar, doch hoofdzakelijk als romanschrijver en dichter bekend; geb. 13 Mei 1761 te Hoorn op Texel en overl. 28 Febr. 1818 te Haarlem. Zijn vader, Petrus L., Adrsz., was predikant bij de Doopsgezinde gemeente, eerst op Texel, later te Monnikendam en te Haarlem; de moeder heette Sijtje Oudt. Aanvankelijk was ook de zoon voor het predikambt bestemd; hij bezocht de latijnsche school te Haarlem en het Athenaeum te Amsterdam, doch verkoos later den boekhandel, dien hij met goed gevolg te Haarlem gedreven heeft, van 1782 af tot zijn dood toe. Zijn vrije uren bleef hij echter zijn leven lang aan letterkundige studiën wijden, en als romanschrijver en dichter werd hij zelfs buitengewoon productief. Met verbazing ziet men de lange lijst van oorspronkelijke werken, door hem gedurende een 40-tal jaren in het licht gezonden, aan. En al mogen zijn gedichten en dramatische werken van weinig waarde zijn, al mogen ook zijn romans door hun langdradigheid voor het thans levende geslacht vrij ongenietbaar zijn, enkele hiervan, als Maurits Lijnslager en Hillegonda Buisman worden om hun opzet en strekking nog altijd geroemd. ‘Vaderlandsche zeden, deugd en opregte godsdienst voort te planten’, geeft de schrijver bij vele zijner romans als doel en strekking aan.

Loosjes was een ijverig voorstander van de zaak der Patriotten; met blijdschap begroette hij de omwenteling van 1795. In de veel bewogen tijden, die hij doorleefde, bleef hij een bezadigde kalmte bewaren. Tot lid van het gewestelijk bestuur van Holland gekozen, hield hij aan 't hoofd eener plechtige zending uit dit collegie naar de Nationale Vergadering in 1797, een ‘kloeke, welsprekende voordracht, een Cicero waardig’, welke voordracht in het Vervolg op de Vaderl. Historie van Wagenaar (XXXVIII, 26 e.v.) bewaard gebleven is. Nadat hij waardig

[p. 930]

het voorzitterschap in die vergadering had bekleed, keerde hij tot het ambteloos leven terug. Bezield met den republikeinschen geest zijner voorvaderen en afkeerig van vreemd bestuur, zag hij met verontwaardiging den tijd naderen, dat Napoleon in ons land zijn broeder Lodewijk als koning zou zenden. Met zijn medeburgers C. de Koning en A. van der Willigen verspreidde hij een verzoekschrift, om door middel van een volksbetooging dat dreigend gevaar af te wenden; doch zonder baat. In 1813 juichte hij in de talrijke jubelzangen van 't verloste Nederland.

Loosjes was de oprichter en medebestuurder van het Haarlemsche departement der Maatsch. Tot Nut van 't Algemeen, en veel is het wat hij voor deze instelling heeft gedaan. Voorts was hij mededirecteur van Teylers Godgeleerd Genootschap en bekleedde hij een aantal andere betrekkingen in maatschappij en kerk. Hij stond bekend als een der eerste burgers zijner stad en genoot de achting van velen. Buitengewoon werkzaam en vlug van geest, woekerde hij met zijn tijd. Vroeg in den morgen wandelde hij gewoonlijk naar zijn zomerhuisje aan de Amsterdamsche trekvaart, waar hij een groot deel zijner romans en gedichten geschreven heeft. Ook richtte hij hier, met eenige vrienden, het weekblad de Konst- en Letterbode op, 1789. Niet minder was Loosjes met loffelijken ijver in den boekhandel werkzaam. Met David du Mortier en Joh. van der Hey stichtte hij 12 Aug. 1815 de Vereeniging ter bevordering van de belangen des boekhandels.

L. was gehuwd met Cornelia Johanna Herdingh, die hem drie kinderen schonk, doch slechts één zoon overleefde hem: Vincent Loosjes.

Een opgave van Adr. Loosjes, talrijke werken vindt men in den Catalogus der Biblioth. v.d. Maatsch. der Ned. Letterk. Wij vermelden hier alleen de volgende: Flora Harlemica of lijst der planten van Haarlem (1779); De vaderlandsche Zeeheld, in 3 boeken (1781); St. Eustatius genomen en hernomen, in 5 boeken (1782); Gedenkxuil ter gelegenheid van de vrijver klaring van Amerika (1782); Minnezangen en jeugdige gedichten (1783; 2de dr. 1790); M.A. de Ruiter, in 10 boeken (1785). Van zijn tooneelstukken zijn alleen het treurspel Capellen tot de Poll (1785) en Gevaarts en Gyzelaar (1786) van eenig belang. Verder noemen wij: Boudewijn en Lijsje, een vertelling (1792); Worstelingen der Bataafsche vrijheid (1798); Het vaderland aangevallen en verlost, in 6 zangen (1799); De tijdperken van den dag, in 4 bespiegelingen (1801); Zedelijke verhalen ter bevordering van godsvrucht en deugd. 3 dl. (1805); Historie van Mej. Suzanna Bronkhorst. 6 dl. (1807), 2de dr. 1828); De man in de vier tijdperken zijns levens (1809); De vrouw in de vier tijdperken haars levens (1809); Lotgevallen van den heere Reinout Jan van Golstein tot Scherpenzeel, een Nederl. geschiedenis uit het laatst der 18de eeuw, 4 dln. (1810); De laatste zeetocht van den admiraal de Ruiter, gedicht in 12 boeken. Met geschiedk. aanteekeningen (1812); Het leven van Maurits Lijnslager, een Hollandsche familiegeschiedenis uit de 17de eeuw, 4 dln. (1808). Dit is wel zijn beste en meest gelezen roman, ‘het lievelingsboek der Nederl. jeugd’ genoemd. Daarnaast staat Het leven van Hillegonda Buisman, een Hollandsche familiegeschiedenis uit de 17de eeuw, 4 dln. (1814), eveneens veel geroemd. Verder Het leven van Robert Hellemans, een Holl. familiegeschiedenis uit het laatst der 17de eeuw. 4 dln. (1815); Het leven van Johannes Wouter Blommesteyn, een Holl. famitiegeschiedenis uit het begin der 18de eeuw. 4 dln. (1816); Frank van Borselen en Jacoba van

[p. 931]

Beyeren (1816); Hulde aan Luther bij gelegenheid van het 3de eeuwfeest der Hervorming (1817); Lauwerkroon voor de Nederlandsche zeehelden in den zeeslag van Algiers in 1816 (1817); De vier levensstanden van den mensch (1816); Nagelaten gedichten; 2 dln. (1820), en Het leven van Constantijn Huygens door hem zelven beschreven, uit het Latijn in dichtmaat overgebragt (1821).

Zijn portret is in prent gebracht door R. Vinkeles, Ph. Velijn en v.d. Eynde.

Zie: Hofman Peerlkamp, Vad. Letteroef. 1819, 341; Witsen Geysbeek, Biogr. Anth., Crit. Woordenb. IV, 208; Siegenbeek, Gesch. Ned. Lett., 276 en 295; van Kampen, Gesch. Lett. en Wetensch. II, 466, 469, 493-495; Collot d'Escury, Holl. Roem IV, 95, 330, 364, 365; Alg. Konst- en Letterb. I, 57, 361; II, 244, 269 e.v.; Bijdr. Gesch. Boekh. I, 17; Jonckbloet, Gesch. Ned. Letterk. V, 284 e.v.; Busken Huet, Litt. Fant. en Krit. XXIV, 163 e.v.; Te Winkel, Ontwikkelingsgang, 14de. afl., 179 en 277 e.v.; Kalff, Gesch. Ned. Letterk. VI, 436-441, en VII, 131 en 132; Worp, Gesch. Drama en Tooneel II, 153 en 172. Over zijn romans Maurits Lijnslager en Hillegonda Buisman opstellen van J. Koopmans in de Beweging 1905, I, en in Gr. Nederland 1911, I.

Zuidema