Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Hessen-Philippsthal-Barchfeld, Willem Lodewijk van]

HESSEN-PHILIPPSTHAL-BARCHFELD (Willem Lodewijk van), geb. 2 April 1692, overl. 13 Mei 1761, de 3e zoon van landgraaf Philips (kol. 787), werd, na het overlijden van zijn vader, stamvader van eene zijlinie, Hessen-Philippsthal-Barchfeld, zoo genoemd naar de residentie, het slot Barchfeld, bij het stadje van dien naam gelegen aan de Werra noordoostelijk van Smalkalden. Aldaar kreeg hij een klein gebied in erfelijk bezit, waarover hij, en na hem de oudste afstammelingen van zijn geslacht, mede met den titel van landgraaf bewind voerden.

Ongeveer een half jaar na het overlijden van zijn vader, 24 Nov. 1721, ontving hij van de Algemeene Staten commissie als kolonel van een regiment cavalerie, hetwelk vóór hem was aangevoerd door zijn neef Frederik, erfprins van Hessen-Cassel, (kol. 619), die zijne demissie had verzocht en verkregen, omdat hij in 1720 de kroon van Zweden had aanvaard. (Dit regiment kreeg toen den naam van ‘Hessen-Philippsthal’, en bleef dien voeren tot aan zijn dood, waarna het, naar den nieuwen eigenaar, den naam ‘Buys’ ontving). 23 Jan. 1732 werd hij commandant van Yperen, 1 Januari 1742 luitenant-generaal van de cavalerie, 2 September 1744 commandant van Venlo, 9 Juni 1746 gouverneur van Bergen-op-Zoom, 16 Mei 1747 generaal der cavalerie, 11 Febr. 1749 gouverneur van Doornik en 28 Mei 1756 gouverneur van Breda. Wanneer zijn krijgsbeleid mag worden beoordeeld naar zijn optreden bij de verdediging van Yperen in 1744 en van Mons (Bergen) in 1746, dan kan dit niet hoog gesteld worden. Eerstgenoemde plaats werd 26 Juni na een beleg van slechts 11 dagen overgegeven, zonder dat bres was geschoten of een stormaanval werd afgewacht; het garnizoen mocht echter ‘met alle Militaire Eere, slaande trom vliegende Vaandels, en alle deszelfs Equipagien uittrekken’. Het gevoelen is uitgesproken, ook in verband met de spoedige overgave van andere barrièrevestingen, dat de bevelhebbers een wenk hadden ontvangen, het bij de verdediging dier plaatsen niet tot het uiterste te doen komen. De capitulatie van Mons (11 Juli 1746) is evenwel nog minder te rechtvaardigen. Daar waren de buitenwerken nog niet eens genomen, en zelfs het geschut nog niet geheel tot zwijgen gebracht, toen de beide bevelhebbers, de prins (landgraaf) van Hessen-Philipps-

[p. 741]

thal voor het Hollandsche en de Oostenrijksche luitenant-generaal, graaf de Nava, voor het Oostenrijksche garnizoen, ieder bij afzonderlijke capitulatie, zij 't ook volgens het advies van den krijgsraad, de vesting overgaven, waarbij het garnizoen (± 3000 man), met uitzondering van hen beiden, in krijgsgevangenschap geraakte.

Ook ten aanzien van de overrompeling van Bergen-op-Zoom in den vroegen morgen van 16 Sept. 1747 kan Willem Lodewijk, als gouverneur van die vesting, niet van schuld worden vrijgepleit, al was dan ook de opperbevelhebber van het geheele zuidelijk frontier van Bergen-op-Zoom tot Grave, de 85-jarige generaal Cronström, in de vesting aanwezig, en al is van hem getuigd, dat hij op den dag der overvalling flinke maatregelen heeft getroffen, om te trachten die te keer te gaan, en dat hij, als leider van den aftocht van het grootste gedeelte der bezetting, veel beleid heeft aan den dag gelegd. Die tegenslagen schijnen evenwel aan zijne populariteit geen afbreuk te hebben gedaan.

Na zijn dood is zijn lijk van Breda naar 's Gravenhage overgebracht, en in het praalgraf van zijn vader in de Groote kerk bijgezet.

31 October 1724 huwde hij met Wilhelmina Charlotte, prinses van Anhalt-Bernburg-Hoym (24 Nov. 1704 - 21 Dec. 1761); zij vond haar dood door het springen van een kruitmagazijn te Maastricht (Maasgouw 1888).

Drie zijner zonen zijn in Staatschen dienst geweest:

1^o. Frederik (13 Febr. 1727 - 15 Nov. 1777) kreeg 3 Mei 1745 commissie als ritmeester in het regiment van den generaal-majoor van Schak en 14 Juli 1749 als ritmeester, met rang van luitenant-kolonel, van de ‘lijfcompagnie in het regiment guardes te paard van Zijne Hoogheid’. Hij schijnt na het overlijden van zijn vader den dienst te hebben verlaten; zijn naam komt althans voor 't laatst voor in het Naemregister der heeren militaire officieren van het jaar 1761; hij is kinderloos overleden;

2^o. Karel Willem (7 Febr. 1734 - 2 Febr. 1764) diende van 1761 af in het cavalerie-reg. van Buys;

3^o. Adolf (28 Juni 1742 - 17 Juli 1803), die zijn broeder Frederik in 1777 als landgraaf opvolgde, trad reeds op zijn 13e jaar als vaandrig in dienst bij de Hollandsche garde te voet, doorliep de verschillende rangen en werd 18 Jan. 1771 kolonel-commandant van het 3e regiment Oranje-Nassau. In 1774 op verzoek ontslagen, ging hij over in Pruisischen dienst, waarin hij den rang van gener. der infant. behaalde.

Hunne zuster Ulrica Eleonora (27 April 1732 - 2 Febr. 1795) trouwt 26 Juni 1755 met hun en haar neef Willem van Hessen-Philippsthal (zie kol. 739).

Gewoonlijk komt het woord Barchfeld bij de naam der landgraven en prinsen van dezen tak niet voor; meestal worden zij, evenals die van den ouderen tak, eenvoudig Hessen-Philippsthal genoemd, hetgeen meermalen aanleiding is geweest dat zij in boeken en geschriften met hunne naamgenooten werden verward.

Zie: Europ. Mercurius Juni 1744; Juli, Aug. 1746; Aug. 1747; J.D.J., Historie van den jegenwoordig beëindigden oorlog in Vlaanderen en Braband (Amsterdam 1749); alle verhalen over de overrompeling van Bergen-op-Zoom, waarvan eene opgave voorkomt als bijlage bij de lezing van C.A. van Sypesteijn, Het beleg en de overrompeling van Bergen-op-Zoom in 1747 in de Vereeniging tot beoefening van de krijgswetenschap (verslag der vergadering van 22 December 1887);

[p. 742]

O.J.A. Schwarz, Eene bijdrage tot Neerlands krijgsgeschiedenis in De militaire Spectator 1890, op meerdere punten eene terechtwijzing op het voorgaande; Bosscha, Neerl. held te land, naamregister op Willem Lodewijk, prins van Hessen-Philippsthal; Allgem. Encyklop. der Wissenschafte und Kunste von I.S. Ersch, J.G. Gruber, G. Hassel, und A.G. Hoffman (Leipzig 1830), II Section. 7 op ‘Hessen-Philippsthal; Navorscher VIII, 277; IX, 44; verder samengesteld met behulp van inlichtingen van het rijks- en het krijgsgesch.-archief, van Hübner's Genealogische Tabelle, Almanachs de Gotha, Naemregisters van officieren enz.

Koolemans Beijnen