Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Gronsveld, Jan II van]

GRONSVELD (Jan II van), zoon en opvolger van Hendrik I en Mechtildis van der Heyden, gen. Bongart (kol. 678), 1374 (?) - 25 Aug. 1386. ‘Le lignage de Gronsveld se distingue particulièrement à cette époque par ses instincts querelleurs’ zegt de geschiedschrijver, aan wien wij de levensbizonderheden der Gronsvelds ontleenen, baron de Chestet de Haneffe.

Sinds het jaar 1349 was Jan, of waarschijnlijk een ander lid der familie, in bloedige verwikkelingen met ridder Andries Koilputz en zijn vrouw Cunegondis van Aldenroide over goederen voortgekomen van den gemeenschappelijken oom zijner vrouw, de vrouwe van Kastelholz, zuster van de moeder van voornoemde Cunigondis. Die goederen werden gerechtelijk aan den neef zijner vrouw Andries toegewezen en Jan van Gronsveld noodzaakte den pastoor van die plaats in zijne preek bekend te maken, dat den boeren, welke deze goederen durfden bebouwen, de voeten en vuisten zouden afgesneden worden! Hij doodde met eigen hand een der dienaren van zijn tegenstander en verbrandde 's nachts een zijner hofsteden; die verbrandde hem er eveneens een. In 1351 werd de zaak voor het landvredegerecht gebracht door Koilputz en zijn vrouw. Gronsveld, die, men lette wel, drossaard was van 's Hertogenrade, bracht tot zijn verdediging bij, dat zijn tegenstander met zijn bondgenooten het grondgebied der stad 's Hertogenrade hadden overrompeld, die aan zijn zorgen was toevertrouwd en eigenlijk maar een straatroover was en dat hij, drossaard, door zijne woning in brand te steken, had gemeend zijn plicht te doen jegens zijn meester, den Hertog van Brabant, wien de Keizer het toezicht over de verbindingen tusschen Maas en Rijn had opgedragen. Daarna had Jan II twist met de stad Keulen, in 1365 door een verdrag voor het landvredegerecht beëindigd; vervolgens doodde hij in een twist met de gebroeders Bruch van Husen en Jan Leffeleir van Pattern, Adam van Husen en Daniel van Wolfrode. Hem, die de breede lijst zijner twisten wil lezen, verwijzen wij naar de Publications. Onder al dat vechten door werd zijn rol in deze streken hoe langer hoe belangrijker. De Hertog en Hertogin van Brabant verpandden hem 4 Oct. 1370 de domeinen van Eysden (land van Valkenburg) en Cadier (land van Daelhem), met hooge en lage justitie. Hij nam 22 Aug. 1371 deel aan den slag van Baesweiler, door den hertog van Brabant verloren tegen Willem, hertog van Gulik. Hertog Wenceslaus had nu zooveel geld uit te keeren aan zijn edellieden, die hun vrijheid hadden moeten koopen door een rantsoen, dat de domeinen van zijn huis een voor een te gelde gemaakt moesten worden en weer kwam de heer van Gronsveld hem te hulp, door te belooven, dat als hij voor hem kwam te sterven, Eysden en Cadier kosteloos aan den Hertog en Hertogin zouden terugkeeren. Ook schoot hij (10 Oct. 1375) geld voor op het kasteel van Wassenberg, waarvoor hij 21 October 1375 tot ambtman was aangesteld, welke stad en heerlijkheid met het kasteel van Elmsheim hem voor zijn leven waren toevertrouwd. Van zijn moederlijken oom Godart van der Heyden, zonder kinderen gestorven 5 Dec. 1373, erfde hij de heerlijkheid Heyden en werd daardoor leenman van den overwinnaar van Baesweiler, den hertog van Gulik. Bij het herstel van den landvrede 28 Maart 1376 was Jan van Gronsveld een der scheidsrechters, benoemd door den

[p. 681]

hertog van Brabant. Twee der rechters van elk der verbondenen moesten zitting nemen elken eersten dag der maand, om de geschillen te beslechten. De plaatsen hunner bijeenkomst waren achtereenvolgens Lechenich, 's Hertogenrade, Gulik, Keulen en Aken. De twee eersten der scheidsrechters van Brabant, waren met 6 andere van hun ambtgenooten aangewezen als commissarissen om toezicht te houden op en te achterhalen de plunderaars en baanstroopers en elk der drie eersten verbond zich om voor de belegeringen en tochten 100 goed gewapende ruiters en 50 boogschutters te leveren, voor den dagelijkschen dienst 50 ruiters. Onder die commissarissen was Jan van Gronsveld. Men had geen geschikter persoon kunnen vinden. Bij de kroning van Wenceslaus als Roomsch koning te Aken 1376 was hij tegenwoordig. In het verdrag van vriendschap gesloten tusschen Joanna van Brabant en Wenceslaus ter eenre en den Hertog van Gulik en Gelder ter andere zijde van 5 April 1377 wordt hij burggraaf van Limburg en 's Hertogenrade genoemd. Wegens moord op Gerard Gallois in 1379, wat doet zien dat hij zijn geweldige natuur nog niet had afgelegd, werd hij door meesters en raad van Maastricht tot eenige pelgrimstochten naar Cyprus, San Yago de Compostella en Rocamadour veroordeeld, welke hij door boete-betaling afkocht, want geld had hij genoeg; toen na den dood van Wenceslaus de geldmiddelen van Joanna van Brabant zich in een treurigen toestand bevonden, bleek 20 Jan. 1384 bij het afleggen der rekening van Jan van Gronsveld, dat zij hem als drossaard van Limburg, 's Hertogenrade en Millen 13.067½ oude gouden schilden schuldig was, behalve de pandsommen van Wassenberg en Eysden. 13 Dec. 1384 stond zij hem 't land van Limburg en 's Hertogenrade in vruchtgebruik af tot aan de terugbetaling der haar geleende 10.194 goede oude schilden en 8 penning. Een zijn leven waardig einde was de moord op hem gepleegd te Aken door Eustachius en Godfried van Bongart, Reinoud en Engelbert van Schoonvorst en Godfried van Schönau. De reden is wel geweest eene veete tusschen Jan v. Gronsveld en de Bongarts, nog verergerd wegens eene beleediging door Eustachius van Bongart den voornoemden Jan aangedaan in een brief aan de burgers van Maastricht in 1373, waarop een tweegevecht was gevolgd.

Zie: J. de Chestret de Haneffe, Hist. de la seigneurie impériale de Gronsveld in Publications de Limbourg XII (1875) 22-57.

Flament