Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Graevius, Joannes Georgius]

GRAEVIUS (Joannes Georgius), Grew of Greffe, geb. 29 Jan. 1632 te Naumburg in Saksen, overl. 10 Jan. 1703 te Utrecht, zoon van Georg Gr. en Catharina Pfretzschner, klassiek philoloog. Hij bezocht het bekende gymnasium te Schulpforta en daarna de universiteit te Leipzig. In 1653 door zijn vader naar Oost-Friesland gezonden om geldzaken te regelen ondernam hij tevens een uitstapje naar Holland. In Deventer bracht hij aan Joh. Fred. Gronovius een bezoek, dat voor zijn verder leven beslissend was. Hij bleef te Deventer en studeerde daar twee jaar onder leiding van Gronovius. 1656-1658 was hij hoogleeraar te Duisburg, 1658-1661 te Deventer (als opvolger van Gronovius), sinds het laatste jaar tot zijn dood te Utrecht. Eerst doceerde hij daar alleen de eloquentia, sinds 1667 voerde hij den titel van politices, historiarum et eloquentiae professor.

Gr., een vriendelijk, hulpvaardig man - ‘si vis amari, ama’ luidde zijn lijfspreuk - genoot tijdens zijn leven een groote en welverdiende reputatie. Toch was hij geen geleerde van den eersten rang. ‘Gr. heeft te veel geschreven en ondernomen dan dat alles even goed zou hebben kunnen zijn’ (Lucian Müller). Van blijvende waarde is zijn recensie van Cicero (vooral van de brieven), welke evenwel niet al diens werken omvat. Hij placht in zijn commentaren op klassieke schrijvers de verklaringen en verhandelingen van vroegere geleerden meer op te stapelen dan te verwerken, een methode, die door zijn leerlingen en navolgers (in de eerste plaats P. Burman) tot in haar uiterste consequenties is voortgezet. Aan den anderen kant heeft hij aan de philologie in de Nederlanden een onschatbaren dienst bewezen door haar in kennis te brengen met den genialen Engelschman Richard Bentley, onder wiens invloed zij in de 18de eeuw een hernieuwden bloei heeft beleefd.

Met Grieksche en meer speciaal Romeinsche antiquiteiten heeft Gr. zich veel beziggehouden. Hij heeft verscheidene werken van Johannes Meursius, betrekking hebbende op de Grieksche oudheid, voor het eerst uitgegeven en een massa verhandelingen over Romeinsche an-

[p. 670]

tiquiteiten in twee groote Thesauri (zie bibliographie) bijeengebracht. Ook de tweede uitgave der Inscriptiones Antiquae van Gruterus is door hem bezorgd.

Gr. stond verder bekend als groot redenaar. Bij academische en andere plechtigheden werd hem gewoonlijk de Latijnsche oratie opgedragen. Zoo heeft hij bij de heropening van de Utrechtsche hoogeschool na het vertrek der Franschen in 1675 en bij haar vijftigsten dies natalis in 1686 de feestrede gehouden. Vier van zijn redevoeringen prijzen stadhouder Willem III, wiens bezoldigd historieschrijver hij was; enkele zijn in het Nederlandsch vertaald.

Hij was gehuwd met Odilia de Camp; van zijn achttien kinderen overleefden hem slechts vier dochters. Een veelbelovende zoon Theodorus Georgius, geb. 1669, stierf reeds in 1692. Een door dezen begonnen werk werd door den vader uitgegeven: Callimachi Hymni, Epigrammata et Fragmenta (Ultraj. 1697). De Fragmenta, door Bentley verzameld en toegelicht, zijn een schitterend specimen van diens talent.

Een volledige bibliographie van Gr.'s uitgaven en geschriften bestaat niet. Bij Paquot, Mémoires pour servir à l'histoire littéraire des Pays-Bas (Leuven 1760-1770) X, 381-445 worden 41 nummers uitvoerig besproken; zie ook W. Pökel, Philologisches Schriftsteller-Lexikon (Leipz. 1882) s.v. Hier volgen slechts de voornaamste publicaties: Hesiodi Ascraei quae extant (Amst. 1667); Justinus (Ultraj. 1668); Suetonius (Ultraj. 1672); Ciceronis Epistolarum libri XVI ad Familiares (Amst. 1677); Catullus, Tibullus et Propertius (Ultraj. 1680); Florus (Ultraj. 1680); Ciceronis Epistolarum libri XIV ad Atticum (Amst. 1684); Ciceronis De officiis libri III, Cato Maior, Laelius, Paradoxa, Somnium Scipionis (Amst. 1688); Ciceronis Orationes (Amst. 1699); Thesaurus Antiquitatum Romanarum (XII dln. f.; Ultraj. en Lugd. Bat. 1694-99) voortgezet door Polenus (Venetiis 1737) en de Sallengre (Hag. Com. 1716-19); Thesaurus Antiquitatum et Historiarum Italiae etc. (XLV dln. fol., waarvan het meerendeel voltooid door P. Burman; Lugd. Bat. 1704-1725); Inscriptiones Antiquae, Iani Gruteri Corpus Inscriptionum ex recensione et cum annotationibus J.G. Graevii (Amst. 1707).

De redevoeringen van Gr. zijn vereenigd in zijn Orationes (Lugd. Bat. 1717 en Delph. 1721); zijn brieven in verschillende verzamelingen o.a. Praefationes et Epistulae (Hamburg 1707 en 1713); Deliciae Epistolicae (Lips. 1731); R. Bentlei et doct. vir. epistolae partim mutuae (Lips. 1825); Epistolae Bentleii, Graevii etc. (Altona 1831).

Geschilderde portretten bevinden zich: door een onbekende, Universiteit Utrecht; door G. Holt, Univ. Amsterdam (G. Valck sc. 1688); door een onbekende, Univ. Groningen.

Een uitstekend portret van Gr. bevindt zich in het eerste deel van den Thesaurus Antiquitatum Romanarum.

Zie: Petri Burmanni Oratio funebris in obitum v. cl. J.G. Graevii (o.a. afgedrukt in zijn Orationes Delph. 1721); Paquot (zie boven) 369-445; Lucian Müller, Gesch. der Klass. Philologie in den Niederlanden (Leipzig 1869) 44; J.E. Sandys, A history of Classical scholarship II (Cambridge 1908) 327-328.

Kan