Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Enschedé, Jacobus]

ENSCHEDÉ (Jacobus), eerst lid, later hoofd der boekdrukkersfirma Johannes Enschedé en Zonen te Haarlem, werd 16 Mrt. 1787 ald. geb. en overl. er 3 Juni 1865. Hij was de zoon van den in 1820 op 60-jarigen leeftijd overleden Abraham Enschedé, mede-deelgenoot van genoemde firma. Zijn wetenschappelijke opleiding ontving hij in de destijds bestaande inrichting voor opvoeding en onderwijs van den geleerden predikant Wigeri te Beverwijk. Hoewel niet voor de academische studiën bestemd, beoefende hij toch vele vakken van wetenschap, vooral Latijn en wiskunde. Zijn verblijf te Beverwijk duurde tot 1804. In dit jaar werd hij in de werkplaats der voorvaderlijke fabriek geplaatst, om zich te bekwamen aan letterkast, drukpers en gieterij. Dit gelukte hem zoo wel, dat hij weldra in staat was aan 't hoofd van het geheele drukkersbedrijf geplaatst te worden. Na reeds menige verbetering in de zaak te hebben aangebracht, ondernam Jac. Enschedé in 1818 met zijn iets jongeren neef en medefirmant Christiaan Justus E. een reis naar Engeland, waar hij eenige voorname boekdrukkerijen en lettergieterijen bezocht en zich vooral verder bekwaamde in de kunst der stereotypie. In 1820, bij den dood zijns vaders, trad Jac. Enschedé als hoofd der firma op en als zoodanig heeft hij vooral in groote mate bijgedragen tot den bloei dezer aanzienlijke drukkerij. De opkomst der firma, evenzeer als lettergieters, boekdrukkers, boekhandelaars en courantiers bekend, dagteekent uit 't begin der 18de eeuw. Men zie hierover: R. van der Meulen in Eigen Haard 1893, 454 en 471, en W.P.C. Knuttel in Ned. Spect. 1893, 84; benevens het Gedenkboek en Les fonderies, boven bij Izaak E. aangehaald.

[p. 572]

Na ruim 60 jaren aan de haarlemsche drukkerij en lettergieterij te hebben gewerkt en hiervan 45 jaar aan haar hoofd te hebben gestaan, overleed Jac. Enschedé in den ouderdom van 78 jaren. Zijn echtgenoote Johanna Christina Abbensets, een West-Indische van geboorte, met wie hij 58 jaren een gelukkig huwelijk had geleid, overleefde hem, met eenige kinderen.

Ook in wijderen kring was Jac. Enschedé werkzaam. In den Franschen tijd was hij kapitein bij de dienstdoende schutterij zijner woonplaats, terwijl hij in Nov. 1813 een levendig aandeel nam in den ommekeer van zaken in ons land. In 1814 voerde hij als luitenant-kolonel het bevel over een der bataillons van den gewapenden Landstorm. In 1819, hij de eerste verkiezing van leden van het stadsbestuur door het kiezerscollegie, werd hem de betrekking van lid van den stedelijken Raad opgedragen, die hij tot 1851, eervol heeft vervuld. Bovendien was hij nog werkzaam als regent van het Oudemannenhuis te Haarlem, als diaken en ouderling bij de Waalsche gemeente ald., als lid der plaatselijke schoolcommissie, als medebestuurder der gevangenis te Haarlem enz.

Zie: A.C. Kruseman, Jacobus Enschedé en Mr. Johannes Enschedé in Adresb. Ned. Boekh. 1867; en dez. in Bijdr. Boekh. I, 159.

Zuidema