Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Donck, Gerard de]

DONCK (Gerard de), (van der Donck of Bovendonk, plaats zijner geboorte te Hoeven), abt der cisterciënserabdij St. Bernard aan de Schelde, overleed aldaar 14 Oct. 1473, 20 Dec. 1430 werd de monnik Gerard de Donck der abdij van St. Bernard geïmmatriculeerd aan de universiteit te Heidelberg, waar hij den graad van baccalaureus in de godgeleerdheid behaalde. 29 Apr. 1448 komt hij voor als sacrista der abdij. Abt Petrus van Breda duidde op zijn sterfbed Gerardus de Donck aan als het waardigst en het geschiktst om hem op te volgen. Reeds daags na den dood van den abt werd hij voor den vaderabt van Villers, Walter de Assche, en getuigen, door zijne medebroeders gekozen en door den abt van Villers bevestigd 17 of 18 April 1453. Deze haast werd gebruikt om de benoeming aan een commendataire, hetzij van wege de Vorsten, hetzij door Rome, te voorkomen. Zijne promotie te Rome vindt men niet vermeld, wel dat hij 24 Mei 1456 door zijn procureur Michel Amici het verschuldigde bedrag voor de bezoeken ‘ad limina’ voldeed. In de abdij voltooide abt Gerardus de gebouwen door zijn voorganger begonnen en bouwde de bibliotheek. Hij richtte een refugehuis te Lier op. Van de heeren van Bergen wist hij de weiden of schorren, de Looze, te Oudenbosch, die onder abt Jordanus tot groote schade vervreemd waren, terug te krijgen. Hij liet ze door dijken omringen om ze aan de bewoners in cijns te geven. Omstreeks 1460 deed hij ook de polders van de Oudelanden van Oudenbosch bedijken. In 1467 ontving hij plechtig hertog Karel den Stoute bij diens eersten intocht in Antwerpen aan de St. Georgepoort,

[p. 514]

Bij eene ziekte 1468 liet hij zich overtuigen, dat hij niet lang meer zou leven en nam zijn ontslag met het doel een opvolger uit zijn monniken te bekomen en een opgedrongen abt te weren. Zijn gekozen opvolger Martinus Blijleven werd 13 Mei 1468 te Rome gepromoveerd op conditie van een pensioen van 150 pond aan zijn voorganger te betalen. Nog vijf jaar lang ondervond Gerardus van der Donk het spreekwoord: ‘promissis divis quislibet esse potest,’ zegt de kronijk, want zijn pensioen werd nooit betaald. Tevens geeft zij de volgende loffelijke getuigenis van hem ‘religionis observatione non minus quam temporalium cura laudabilis.’

Vgl.: G. Jongelinus, Notitia abbatiarum O. Cist. (Col. 1640) IX, 67-68; Toepke, Die Matrikel der Universität Heidelberg, II, 186; Sanderus, Chorographia sacra Brabantiae, (Hag. Com. 1726-27) I, 468; Gallia Christ. V, 145; van Doninck, Obituarium Loci St. Bernardi (Lérins 1901) 134; Berlière, Inventaire analytique des div. cameralia des arch. Vaticanes (Rome 1906) n^o. 553; dezelfde, Inventaire anal. des libri obligationum et solutionum des arch. Vaticanes (Rome 1904) n^o. 765.

Fruytier