Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Changuion, Antoine Nicolas Ernest]

CHANGUION (Antoine Nicolas Ernest), geb. te 's Gravenhage 15 Dec. 1803, overl. te Lörach bij Bazel 14 October 1881, de jongste zoon van den volgende, vestigde zich, gedurende de aldaar vermelde gebeurtenissen, met zijne zuster te Frankfort, waar hij met les geven zijn brood verdiende en zich zoover voor de Universiteit bekwaamde, dat hij 6 Juni 1828 te Leiden als student in de letteren en de godgeleerdheid kon worden ingeschreven. Toen twee jaren later echter, 21 Mei 1830, de directeuren van het Zuid-Afrikaansche Athenaeum, dat in 1829 te Kaapstad was opgericht door ouders, die voor hunne kinderen geen uitsluitend Britsche opleiding verlangden, aan de letterkundige faculteit te Leiden verzochten, om hun een bekwaam hoogleeraar in de oude en hedendaagsche letterkunde (klassieke en Nederlandsche letteren) aan te wijzen, die bereid zoude zijn om het onderwijs daarin aan hunne inrichting op zich te nemen, besloot Changuion, nadat eerst verschillende andere personen, o.a. de latere hoogleeraar P.O. van der Chijs, toen redacteur van ‘De Ster’ te vergeefs waren aangezocht, derwaarts te gaan en zijne theologische studiën op te geven.

Nadat hij uit Oirschot, waar hij zich met de Leidsche jagers bevond, naar Leiden teruggekeerd was, en door tusschenkomst der faculteit zijn ontslag uit den militairen dienst had bekomen, legde hij zijn candidaatsexamen in de oude letteren af en ontving daarop ‘honoris causa’ zijn doctorstitel, waarop hij in het laatst van 1831 naar Kaapstad vertrok, en daar enkele maanden later zijn ambt aanvaardde met eene redevoering: Over den heilzamen invloed eener doelmatige studie der oude talen. Ondanks velerlei teleurstelling bleef hij elf jaar in deze betrekking werkzaam, en richtte toen (1842) zelf een instituut op, aan hetwelk hij een kostschool verbond, die zich achttien jaren aaneen in grooten bloei mocht verheugen, en vele bekende Afrikaners, o.a. de latere presidenten Brand en Burgers, de predikanten Naudé en Kotzé, den archivaris der Kaapkolonie Leibbrandt, den staatsman H.J. Hofmeyer en diens oom, den theoloog N.J. Hofmeyer, in hunne jonge jaren als leerling had, maar later begon te kwijnen, zoowel omdat de steeds talrijker wordende Britsche bevolking aan het South-African-College de voorkeur gaf, als omdat het Changuion moeilijk viel om geschikte leerkrachten te vinden, een euvel dat hem vroeger reeds had doen klagen, dat hij aan het Zuid-Afrikaansch Atheaeum, met den titel van hoogleeraar, de plichten van een rector, een conrector en een praeceptor moest vervullen. Toen in 1860 de school geheel was gesloten bleef Changuion nog eenigen tijd privaatlessen geven

[p. 409]

aan jonge dames, en aan de werkzaamheden van den Board of Examiners der Kaapsche Universiteit deelnemen, maar vetrok in 1864 naar Europa, na een rondreis door de Kaap-kolonie, waarbij hij op verschillende plaatsen toespraken hield ter verdediging der door hem gevolgde onderwijsmethoden, van welke sommige werden gebruikt. Na zijne terugkomst in Europa zette hij zich eerst als onderwijzer te Bonn en vervolgens te Frankfurt neder, maar ging, bij het uitbreken van den oorlog tusschen Pruisen en Oostenrijk, in 1866, naar Lausanne en vestigde zich eindelijk na het huwelijk zijner jongste dochter met den uitgever Otto Schwabe te Bazel, te Lörach waar hij, 29 Oct. 1872 zijn geliefde zuster verloor, en sedert, tot aan zijnen dood, een droevig bestaan leidde.

Changuion was een bekwaam man, die de Zuid-Afrikaansche toestanden dikwijls helder begreep en onbevangen beoordeelde, maar dientengevolge, ook aan veel verguizing heeft blootgestaan. Reeds in 1844 zag hij in dat het Afrikaansch de taal van Zuid-Afrika worden zou, en sprak hij van ‘een ongeneeslijk lijden van het Hollandsch, welks kwaal in hare verderfelijke uitwerkingen wel eenigszins gematigd en welks gewisse dood wel eenigen tijd kon vertraagd worden, maar op welks volkomen herstel niet meer te hopen valt’. Maar zijne, met dat doel in dat zelfde jaar te Kaapstad, uitgegeven spraakkunst (De Nederlandsche Taal in Zuid- Afrika hersteld, zijnde eene handleiding tot de kennis dier Taal naar de plaatselijke behoefte van dat land gewijzigd) werd, hoewel met groote belangstelling ontvangen, zoo weinig begrepen, dat een oud-Nederlander, de advocaat J. Suasso de Lima, er eene poging inzag om het Hollandsch in een Engelsch gareel te wringen en Changuion voor een ‘flikflooier’ der Engelschen uitschold. Vooral de aan het slot voorkomende Proeve van Kaapsch taaleigen, in welke hij het Hollandsch, zooals hij dat in de Kaapkolonie hoorde spreken, van deels geheel vreemde, deels verminkte woorden en spreekwijzen wilde zuiveren, wekte zeer veel verontwaardiging. Hoewel de schrijver in de inleidende aanmerkingen uitdrukkelijk verklaarde het met het opnemen van belachelijke uitdrukkingen nog al schappelijk gemaakt en met opzet alles achterwege gelaten te hebben, wat hij maar eens had gehoord en ook te Kaapstad als belachelijk afgekeurd zoude zijn, dat zijne proeve in de Kaapstad verzameld was, daar hij zeer zelden en dan nog maar kort buiten de stad had vertoefd, en daardoor veel naifs en veel plomps weggelaten had, werd hij door de Lima heftig aangevallen. Deze, die, naar zijn zeggen, een en twintig jaar lang in de beste burgerkringen verkeerd had en niet kon dulden, dat eigendunkelijke eigenzinnigheid, gepaard aan verregaande onwaarheden, voor klinkende munt, en niet als valsche specie in omloop zou komen, noemde de Proeve eene schandelijke aanranding, een stootsteen voor elken degelijken Kapenaar, beweerde, dat Changuion om haar te kunnen schrijven wel innig met Hottentotten in aanraking moest geweest zijn, en hield van vele spreekwijzen, door Changuion opgenoemd, vol, dat deze door alle Kapenaren gelogenstraft of door de oudste Zuid-Afrikanen nooit gehoord en door de jongeren nimmer gebruikt werden. Even weinig genoegen beleefde Ch. van zijn verzet in 1853 tegen de oprichting, door de Nederduitsch gereformeerde kerk, der theologische kweekschool te Stellenbosch, waartoe reeds 21 October 1847 besloten was. In de Synode van 1857, die hij als ouderling-afgevaardigde der Kaapsche gemeente bijwoonde, kon hij zijne tegenstanders evenmin

[p. 410]

overtuigen als later door zijne acht brieven in De Zuid Afrikaan, toen het voornaamste Hollandsche nieuwsblad van Zuid-Afrika, die hij 31 Mrt. aanving en later afzonderlijk uitgaf en waarin hij betoogde, dat de kolonie geen theologische kweekschool behoefde, de poging om haar te stichten en in stand te houden waarschijnlijk mislukken en haar bestaan voor de kerk niet weldadig maar veeleer schadelijk zijn zou. De daaruit voortgevloeide pennestrijd o.a. met zijne oud-leerlingen, N.J. Hofmeyer, toen nog predikant te Calvinia, en J.H. Neethling, predikant te Prince Albert, die later eveneens hunne opstellen in een bundel vereenigden: Bezwaar tegen bezwaren of Dr. A.N.E. Changuion weerlegd. Serie van Brieven in het licht gezonden door Ds. N.J. Hofmeyer, predikant te Calvinia, Dr. J.H. Neethling, predikant te Prince Albert en J.M. Brink bezorgde hem veel verdriet en was, naar ik vermoed, ook de oorzaak, dat hij acht jaren later eene vertaling gaf, van het boekje van den lateren hoogleeraar Dr. E.J. Diest Lorgion, een der laatste vertegenwoordigers der Groninger school: De predikant te Vliethuizen, waarin de schrijver betoogt, dat men het echt wetenschappelijk onderzoek der bijbelboeken niet ook maar eenigermate aan banden behoorde te leggen, omdat van zulk een onderzoek geene nadeelige gevolgen te wachten zijn, daar de vrucht altijd zal wezen, dat dwaling meer en meer wordt uitgeroeid en de waarheid beter gekend wordt, daar Changuion in de voorrede verzekerde dat hij was ‘desirous, of seing justice done to the church to which he belonged, which bas bein systematically maligned and reviled by the champions of would-be orthodoxy.’

Beter slaagde hij, toen hij deelnam aan de beweging, die 20 Sept. 1849 onder de ingezetenen van Kaapstad ontstond bij de tijding, dat de Britsche Regeering, zonder zich om de protesten der bevolking en de vertoogen van den gouverneur, Sir Harry Smith, aan den Minister van koloniën Earl Grey, te bekommeren, haar voornemen om van de Kaapkolonie eene strafkolonie te maken had uitgevoerd en in de ‘Neptune’ een aantal der veroordeelden was aangekomen. Hij leidde de vergadering der protesteerenden, op de Parade te Kaapstad, waar men besloot om de winkels te sluiten, de landing van het schip te beletten, en zoolang dit zich in de haven bevond, noch met de Regeering of met eenig Regeeringsambtenaar eenige gemeenschap te hebben, en had de voldoening, dat in Februari van het volgende jaar het schip last ontving om naar Tasmania te vertrekken.

Changuion was gehuwd met Magdalena Elisabeth Faure, die 15 Maart 1890 overleed.

Men zie over hem: Ons Tijdschrift VIII, 193, waarin ook zijn portret voorkomt; Holland Zuid-Afrika VI, n^o. 6; Kestell, Het leven van N.J. Hofmeyer 13, 65; Elpis I, 246, 250, 254 276, 290; IV, 165. Zijne geschriften vindt men vermeld bij Mendelssohn, South African Bibliography.

de Savornin Lohman