Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Bylandt, Hendrik van (1)]

BYLANDT (Hendrik van) (1), of Bilant, overl. tusschen 1492 en 1501, ridder, heer v. Bilandt, Loenen, Well, Spaldorp en Halt, vasal van Montfoort, was de 3de zoon van Otto en Elisabeth de Rode van Hecckeren en broeder dus, behalve van de volgende Johan en Otto, ook van F. van Bilant, gehuwd in 1484 met den heer van Rees. Heel dikwijls komt hij voor tegelijk met z'n broeder Otto (zoo in 1452, 58, 64, 70). Hij behoorde tot hen, die het verbond van Nijmegen van 1458 bezegelden. Met laatstgenoemden broeder had hij een belangrijk aandeel in het optreden tegen hertog Arnold van diens zoon Adolf (vgl. Geld. Volksalm. 1871, 89) als wiens raad en kamerling hij reeds in 1466 genoemd wordt. Volgens 't Jb. v.d. Ned. Adel werd hij in het volgend jaar ook burggraaf van Nijmegen, als hoedanig o.a. Slichtenhorst hem bij verschillende handelingen van zijn heer vermeldt. Gemeld jaarboek geeft n.l. het jaar 1467 op, zoowel voor z'n waardigheid als burggraaf als voor die van kamerling, hetgeen hij zeker al in 1466 was. Ja, in een privilegebrief van 1465 (31 Jan.) wordt Hendrik v.B. al genoemd als ‘Camerarius et Borchgravius Noviomagensis’ (zie Handvesten van Nijmegen 111. Vgl. P. Nijhoff, Inv. v.h. Oud Archief der Gemeente Nijmegen 50. Ook nog: Gedenkw. v. Geld. IV N^o. 408) In z'n kwaliteiten wordt hij bij bovengenoemden geschiedschrijver S. genoemd bij een schenking en uitbreiding der privileges van Wageningen. Zoo teekende hij als burggraaf mede het verbond tusschen Gelre en Keulen. In 1470 was hij leengetuige van hertog Adolf. Het jaar daarop en in 1473 vereenigde hij met het ambt van burggraaf dat van richter van Nijmegen, namens welk kwartier hij te voren graaf Vincent van Meurs had aangesteld als stadhouder van Gelre voor hertog Adolf, niettegenstaande den terugkeer van den vader van dezen in het land. In 1472 regelde hij mede een verdrag van Gerard van Culemborg en diens broeder Everwijn eener-, en Nijmegen, Zutphen en Arnhem anderzijds (Voet v. Outheusden, Hist. Beschr. v. Culemborg I, 118). In dien tijd ongeveer ontmoeten we hem als hofmeester van hertog Johan v. Kleef, met wien hij de privileges der kerk van Emmerik 22 Sept. 1481 bezwoer. Nog komt hij, behalve in 1482 als getuige (Gedenkw. Geld. V N^o. 135) en, in hetzelfde jaar, als getroffen door den Rijksban, voor en wel als leengetuige van den hertog van Kleef in 't jaar 1492 (Vgl. hier ook: Ann. des hist. Vereins f.d. Niederrhein L (1890), 143), maar negen jaar later betalen z'n erfgenamen de schuld aan de stad Nijmegen. Bij z'n echtgenoote Johanna v. Arenthal of Arendael, vrouwe van Well, erfgename van Loenen en Ganther (dochter van Johan, heer v.

[p. 380]

Reydt en Well en van Beatrix, vrouwe van Reydt) had hij 5 kinderen t.w.:

1^o. Adriaan Otto (zie art. Adriaan (1); 2^o. Hendrik, heer v. Reydt in 1500, v. Crudenberg in 1508 en van Voorst, burggraaf v. Nijmegen (zie art. Adriaan (1). Reydt werd hem beloofd door Willem v. Nesselrode, en Adriana v. Arendael, heer en vrouwe v. Reydt. De hertog v. Kleef weigert in 1505 zijn verzoek om met Crudenberg te worden beleend, doch in 1508 wordt hij daarmee beleend. Zijn vrouw, Catharina v. Nesselrode, dochter van Hendrik, heer van Ereshoven en van Eva v. Bernseau, liet hij 1527-28 (vermoedelijk zelfs al in 1526) als weduwe achter met 3 kinderen, n.l. Adriaan (zie art. Adriaan (1), Bertram, woonachtig te Dusseldorf, die met zijn broeder Adriaan in 1530 deelt, later geestelijke is en onnoozel wordt en nog Johanna of Anna, gehuwd met Werner van Hochstedten (Hoesteden), heer van Nordhausen, Niderzier etc, die haar (reeds dood in 1548) overleefde en met een andere vrouw hertrouwde (Vgl. hier ook Ann. des hist. V.f.d. Niederrhein (LVII, 255-256, 285) 3^o. Roeleman, (zie kol. 389); 4^o. Geertruid(a), overl. vóór 1509, gehuwd met Johan v. Wylich, heer v. Dorrewald en Rosau, ridder, drost van Aspel en in de Hetter, Kleefsch hofmeester in 1489, in 1500 voogd over zijn zwager Roeleman v. Bilant, overl. 9 Maart 1531, zoon van Otto en van Ida v. Stommel; 5^o. Maria, gehuwd met Christoffel v. Bodlenberg, genoemd Kessel in 1531 (volgens anderen Hövelich).

In denzelfden tijd ongeveer ontmoeten we een anderen Hendrik v. Byland, een zoon van Arend (zoon v. Goeswijn), die een huis te Kessel verkocht aan Dirk v.B. zoon v. Boudewijn. (op zijn beurt zoon van Peter). Doch al deze v. Bylandts, alsmede o.a. de zonen van genoemden Dirk, eveneens Dirk in 1530) en Otto, die in 1545 geërfd was te Teeffelen en nog o.m. een Otto, echtgenoot van Maria Ghijsberts (dochter v. Johannes) en geërfd te Maren, zoon van den genoemden Hendrik en van Helwig N. die in 1532 reeds dood was behooren tot een gansch anderen tak der v. Bylandts, n.l. van die, welke gevestigd waren in Noord-Brabant (Alg. Nederl. Familiebl. 1901, 112).

Zie verder, behalve de lit. en bronnen genoemd in het Jaarb. v.d. Nederl. Adel 1891, 77 vlg., en het boven reeds gemelde, en v. Spaen (Inleid. n^o. 256) en Blok, vooral nog: Nederland's Adelsboek 1912, 475 vlg. En dan nog (behalve de Annalen des Hist. Ver. f.d. Niederrhein LVII, 129): Arkstee, Nijmegen (met Naamlijst der Heeren Burggraven) 194; Iets over Oud Nijmegen voor de verpanding v. Geld. benevens de Chron. lijst der burggraven en richters (Nijm. 1840) 56; L. Ph. C.v.d. Bergh, Nijmeegsche bijzonderheden (Nijm. 1881) (Chron. lijst der burggraven en richters v. Nijmegen) 4; Nijhoff, Inv. v.h. Oude Archief der Gemeente Nijmegen, 50; Handvesten v. Nijmegen (Nijmegen z.j.) 110-111; Lijst der burggraven v. Nijmegen in Geld. Volksalm. 1870, 154; Lacomblet, Urkundenbuch für die Gesch. des Niederrheins IV N^o. 334.

Kooperberg