Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Braam, Jacob Pieter van]

BRAAM (Jacob Pieter van) was de zoon van François Thomas v. Br. en diens tweede echtgenoote Everhardina Catharina van Nimwegen. Hij was de broeder van A.E.v. Br. Houckgeest (III kol. 163) en de halfbroeder (uit het eerste huwelijk zijns vaders met Maria Helena van Rijssel) van den luit.-adm. Willem v. Br. (Doggersbank 1781). Hij werd 27 Oct. 1737 te Werkhoven (U.) geb. en overleed 16 Juli 1803 te Zwolle (begr. te Brummen). Reeds in 1748 trad hij in zeedienst als adelborst bij de admiraliteit van Amsterdam. In die betrekking deed hij drie tochten, waaronder een naar Curaçao. De laatste was zeer ongelukkig, daar hij 20 Dec. 1751 met het fregat Huis in het Bosch, kapit. H.C. Steenis, op de moorsche kust strandde en met de overigen slaaf werd gemaakt. Na bijkans een jaar in slavernij doorgebracht te hebben, keerde hij, zoodra de vrede hersteld was, naar het vaderland terug, waar hij 25 Febr. 1753 tot luitenant (ter zee) en 16 Maart 1758 tot kommandeur (kapit. luit. t/z.) werd benoemd. In beide betrekkingen was hij bij verschillende kruistochten, zoo naar de Midd. zee als naar W.I. tegenwoordig. Het weinige uitzicht op bevordering deed hem besluiten, het voorbeeld van zijn halfbroeder te volgen door in dienst te treden der O.I.C.; hij vertrok 18 Mei 1764 als kapitein van het Comp. schip Amerongen (voor de kamer Amsterdam) en kwam in de eerste dagen van het volgende jaar te Batavia aan. Twaalf jaren bracht hij in O.I. door, waarvan 1767-73 als equipagemeester te Houghly (Bengalen). 12 Juli 1776 keerde hij uit O.I. terug met ‘de jonge Lieve’, gecommandeerd door zijn halfbroeder Willem. Intusschen was hij door den stadhouder in 1766 tot buitengewoon kapitein (ter zee) bevorderd, in welken rang hij na terugkomst in het vaderland verschillende tochten bijwoonde, met name die onder schout-bij-nacht van Kinsbergen, waarbij de ‘Unie’ te gronde ging en hij het bevel over het linieschip ‘Utrecht’ voerde. In 1783 wees de stadhouder hem aan als commandeur van den breeden wimpel (thans in het museum Doorwerth) met rang van raad van Indië, bevelhebber van een hulpeskader van 6

[p. 276]

schepen, nl. de Utrecht van 68, de Wassenaer van 66, de Goes van 54, de Princes Louise van 56 st., benevens de fregatten Monnikendam van 40 st., de Juno van 36 st., waarover resp. v. Br., de kapiteins G. Oorthuis, J.S. Stavorinus (II kol. 1361) en F.R.C. graaf van Rechteren, M. Kuyper en C.M. de With het bevel voerden. De tocht ving 14 Maart 1783 aan, en de schepen bereikten via de Kaap de Goede Hoop, waar zij zich geruimen tijd ophielden, eerst 4 Maart 1784 de reede van Batavia. Versterkt met eenige Compagnies-vaartuigen en -troepen kwam dit eskader 29 Mei te Malakka aan, dat aan de landzijde door den vijand ingesloten was, waarvan de hoofdmacht zich bij Toeloe Katapang bevond onder den regent van Riouw Radja Hadji, terwijl de vorst van Selangore de westzijde bezet hield. v.B. wist door krachtig optreden in eenige weinige weken den vijand te noodzaken met groote verliezen af te trekken en maakte zich bovendien meester van Selangore, waarvan hij in Juli d.a.v. een nieuwe nederzetting der O.I.C. schiep. In Oct. d.a.v. maakte hij door welgeslaagde pogingen zich meester van Riouw, dat door een Boegineeschen vorst was ingesloten. In Dec. was v. Br. met zijn schepen te Batavia terug, waar de Indische regeering hare hooge ingenomenheid met de behaalde overwinningen betuigde. Met achterlating van een fregat ter bevestiging van Selangore zette hij met zijne schepen de reis voort naar Ceylon en de kust van Coromandel, waar de Engelschen in verzuim bleven, de bezette koloniën weder te ontruimen. Bij aankomst bleek zulks op Ceylon reeds geschied te zijn en spoedig volgde de overgave van de overige kustplaatsen. Eind Januari 1786 vertrok v. Br. met 5 schepen van Colombo naar het vaderland, waar deze nog in den zomer aankwamen, behalve het fregat Juno, dat op de kust van Wight was vergaan. Een aantal geschenken, waaronder de veroverde vlaggen (thans in het Kon. Paleis te Amsterdam) alsmede twee later vermaard geworden olifanten, bood hij den stadhouder aan, die hem in 1788 tot schout bij nacht en in 1792 tot vice-admiraal bevorderde. Begin 1795 werd hij met zooveel anderen ‘gelicentiëerd’ en trad niet weder in dienst.

Hij huwde 18 Juni 1767 te Batavia met Ursula Maria Feith, geb. ald. 14 Juni 1742, overl. huize Engelenburg (Brummen) 24 Sept. 1780. v. Br. was een krachtige persoonlijkheid van buitengewone werkzaamheid, die met evenveel vaardigheid de teekenstift als de pen hanteerde. De rijke verzameling documenten en voorwerpen, door hem nagelaten en met groote piëteit door de familie bewaard, is in 1915 door zijn achterkleinzoon, de oud-zeeofficier W.H. van Braam, aan het Algem. Rijksarchief ten geschenke gegeven. Te diens huize ‘de Kraton’ te Arnhem bevindt zich zijn geschilderd portret, door A. Schmidt vervaardigd; bovendien bestaat een gravure daarnaar, door Vinkeles.

Zie: de Jonge, Geschied. Zeewezen (1869) IV (684-730); J.C. Baane, Reis door een ged. v.d. Ned. Bezitt. in O.I.; waarbij gevoegd is een verslag van de expeditie onder den kapit. I.P.v. Br. enz. (Amst. 1829); Tiele, Bibl. van L. en V. kunde (Amst. 1884) i.v. Steenis; de Goeje, Codices Orientales V, 292-305, waarin de mal., arab. en boeg. H.S. beschreven zijn, door v. Br. bij Selangore buitgemaakt en thans in de Athen. bibl. te Deventer aanwezig.

Mulert