Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Bosse, Peter Philip van]

BOSSE (Peter Philip van), verdienstelijk staatsman, geb. 16 Dec. 1809 te Amsterdam, overl. 21 Febr. 1879 in den Haag. Zijn ouders waren Jan van B. en Marie Philipine de Bordes.

Hij studeerde aan het Athenaeum zijner geboorteplaats in de rechten, zette deze studie voort te Leiden, en promoveerde aldaar in 1833 op een diss.: De regiminis municipalis origine, progressu et praesenti conditione in Francia, Germania et patria nostra. Eerst vestigde hij zich te Weesp als fabrikant, weldra echter als advocaat te Amsterdam, waar hij o.a. eenigen tijd werkzaam was als secretaris van de Commissie voor de Rijnvaart. In 1845 werd hij door den minister van Hall benoemd tot referendaris aan de afdeeling In- en Uitvoerrechten van het ministerie v. Financiën, en reeds drie jaar later trad hij als hoofd van dit ministerie op, eerst tijdelijk, toen definitief.

Niet minder dan zes maal is van Bosse minister geweest: viermaal van Justitie, twee maal van Koloniën. Vooreerst had hij bijna vijf jaar zitting in de elkander opvolgende ministeries Schimmelpenninck (3 Juni tot 21 Nov. 1848), de Kempenaer - Donker Curtius (21 Nov. 48 - 1 Nov. 49) en het eerste ministerie Thorbecke (1 Nov. 49 - 19 Apr. 53); waarin hem telkens de portefeuille van Financiën werd toevertrouwd. Ten tweeden male was van Bosse minister, wederom voor financiën, in het kabinet Rochussen (18 Maart 1858 - 23 Febr. 60), dat met hem kwam en viel. Ten derden male trad hij als zoodanig op in het kabinet Fransen van de Putte, dat slechts van korten duur was (10 Febr. 1866 - 1 Juni daaraanvolgende). Voor de vierde maal, wederom voor Financiën, in het ministerie van Bosse-Fock (4 Juni 68 -

[p. 259]

4 Jan. 71), dat eveneens met hem kwam en ging. In het kort daarop volgend kabinet, het derde ministerie Thorbecke genaamd (4 Jan. 71 - 6 Juli 72), was v.B. gedurende anderhalf jaar met de portefeuille van Koloniën belast, terwijl hij voor de laatste maal den ministerszetel innam in het kabint Kappeyne van de Coppello (3 Nov. 77 - 20 Aug. 79), andermaal voor koloniën. Hij overleed zes maanden vóór den val van dit ministerie. In de jaren tusschen deze ministeriëele zetels in gelegen trad van Bosse als lid der Tweede Kamer op; van 53 tot 58 voor het kiesdistrict Rotterdam; van 60 tot 66 voor Zutphen; van 67 tot 68 voor Dordrecht. Van 1872 tot 77 genoot de altijd werkzame man een gedwongen rusttijd, wat hem maar half beviel.

Vooral tijdens zijn eerste ministerschap ontwikkelde hij een verbazende werkkracht in het regelen en hervormen onzer verwarde financiën. Het waren moeilijke tijden die men om en bij 1848 beleefde: deficits moesten worden aangevuld, buitengewone middelen opgespoord, de gewone inkomsten versterkt worden. Tal van voorstellen werden voor dat doel door den bekwamen minister bij de Kamers ingediend. Het resultaat ervan was, dat het belastingwezen werd verbeterd, het crediet der Nederlandsche staatsfinanciën verhoogd, handel, scheepvaart en nijverheid tot nieuwen bloei geraakten. Met name ook heeft v.B. in het postwezen groote verbeteringen aangebracht: het briefport verlaagd, het bestaande zegelrecht op de dagbladen afgeschaft (1869). Vrienden en vijanden zijn eenstemmig in den hem toegekenden lof, dat ‘zelden omzichtiger en nauwgezetter met 's lands gelden werd omgegaan dan in de dagen van van Bosse.’ Allen roemen hem als een bij uitstek practisch staatsman, aan wien Nederland en Indië beide veel verplicht zijn. ‘Redding door bezuiniging’ was zijn wachtwoord. Tot ver in 't buitenland was de naam van den bekwamen financier doorgedrongen; de keizer van Oostenrijk raadpleegde in 1865 van Bosse over een hervorming van de verwarde staatsfinanciën in zijn rijk.

Gehuwd met Maria Johanna Reijnvaan (geb. 7 Jan. 1809 te Amsterdam, overl. 10 Febr. 1864 in den Haag), die hem zeven kinderen schonk. Een van deze, Maria Philippine (geb. 1837), zelve een bekende schilderes, trad in het huwelijk met den landschapschilder Bilders (I kol. 352).

Men heeft van v.B.o.a. een belangrijke voorrede voor een vertaling van Duncleys werk: De vrijheid van handel en scheepvaart enz. (1857); voorts een brochure, getiteld: Onderzoek of de Koloniale Begrooting door de Wet behoort te worden vastgestetd (1861); alsmede verscheiden opstellen in het Tijdschrift voor Ned. Indië, waarvan hij in 1867 en '68 mederedacteur was, en in andere periodieken.

Zijn portret is gelith. door J.H. Hoffmeister.

Zie: Economist 1879, I, 331 en de Noot op bl. 448; Indische Gids 1879, I, 520; van Welderen Rengers, Parlement. gesch. Nederl. van 1849-1891, passim; Eigen Haard 1879, 157 (met portret).

Zuidema