Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Bool, Hendrik Johannes]

BOOL (Hendrik Johannes), verdienstelijk ambtenaar bij het Ned. Indisch bestuur en lid der Tweede Kamer Stat.-Generaal, geb. 27 Febr. 1828 te Schoondijke in Zeeuwsch-Vlaanderen, overl. 22 Jan. 1898 te Utrecht. Hij was de eenige zoon van onbemiddelde ouders, bezocht de dorpsschool zijner geboorteplaats, leerde Fransch in 't naburige IJzendijke en voltooide zijn schoolopvoeding op de ‘Ecole Evangélique’ te Rijssel [Lille], waar destijds vele Zeeuwsche jongens het voortgezet lager onderwijs ontvingen. In 1843, dus op 15-jarigen leeftijd, werd hij als klerk op het kantoor van registratie te Middelburg geplaatst, waar hij vijf jaar bleef en zijn eerste kennis opdeed van het belasting- en financiewezen. Op aanraden van Mr. D. van Eck, het latere lid der Tweede Kamer, begaf hij zich in 1848 van Middelburg naar den Haag, om zich hier te bekwamen in de stenografie. Reeds het volgend jaar werd Bool aangesteld als stenograaf bij de Staten-Generaal, welke betrekking hij tot 1859 bleef vervullen. Toen werd hij op aanbeveling van Thorbecke tot chef der afdeeling Nijverheid bij het departement van Binnenl. Zaken benoemd.

In aanraking gekomen met mannen als Dr. W. baron van Hoëvell, Fransen van de Putte e.a., die zijn arbeid zeer waardeerden, werd Bool tot steeds nieuwe werkzaamheden geroepen. Inzonderheid toonde hij veel belangstelling in koloniale aangelegenheden, wat ten gevolge had dat hij in 1861 tot lid en kort daarna tot 2den secretaris van het Kon. Instituut voor de Taal-, Land- en Volkenkunde van Ned. Indië benoemd werd. Twee jaar

[p. 207]

later vertrok hij met echtgenoote en twee kinderen naar Batavia, om daar als onderchef bij de afdeeling Statistiek van het Indisch Bestuur werkzaam te zijn. Allengs klom hij op tot den rang van eersten gouvernementssecretaris (1867), in 1872 tot dien van directeur van Financiën. Bekwaam en ijverig, bezat hij bovendien veel tact en bedrevenheid in 't behandelen van moeilijke regeeringszaken, terwijl hij zich door zijn rechtschapenheid algemeen bemind maakte.

In 1877 van een verlof naar Nederland teruggekeerd, werd Bool nog in datzelfde jaar tot directeur van Burgerlijke Openbare werken benoemd. Inmiddels was hij van 1864 tot 69 tevens als redacteur van de Javasche Courant werkzaam geweest, waardoor zijn naam in nog wijderen kring bekend was geworden.

In 1879 vertrok B. andermaal met verlof naar 't moederland, waar hij zich aanvankelijk, terwille van de studie zijner zonen, te Leiden metterwoon vestigde. Later verwisselde hij deze stad als woonplaats voor Deventer (1891) en voor Utrecht (1896), in welke plaatsen zijn oudste zoon achtereenvolgens tot gemeentesecretaris benoemd was. Te Leiden was B. reeds in 1880 tot lid van den gemeenteraad gekozen, weldra ook tot wethouder van financiën en tot curator van de Instelling tot opleiding van Indische ambtenaren benoemd.

17 Mei 1882 werd hem op zijn verzoek eervol ontslag uit den Indischen dienst verleend. Maart 1887 zag Bool zich door 't kiesdistrict Leiden tot afgevaardigde naar de Tweede Kamer Stat.-Generaal gekozen, waar hij plaats nam onder de leden der liberale partij. Natuurlijk bleven ook in de Kamer de belangen van Ned. Indië hem ter harte gaan; zijn parlementaire adviezen betroffen gewoonlijk in de eerste plaats koloniale aangegenheden. 10 jaar is B. lid der Tweede Kamer gebleven. Bij de verkiezingen van 1897 stelde hij zich niet opnieuw beschikbaar; hij had toen bijna den 70-jarigen leeftijd bereikt. Inmiddels had de oud-O. Ind. ambtenaar in 1889 als vertegenwoordiger van het Kon. Instituut voor de Taal-, Landen Volkenkunde van Ned. Indië deel genomen aan het ‘Congrès Colonial et International’ te Parijs, waar hij meer dan eene voordracht hield over Ned. Indië.

Zijn geschriften vindt men verspreid in verschillende tijdschriften, hoofdzakelijk in de Tijdspiegel (jaarg. 1883, 88 en 98), de Economist (1883), de Vragen des Tijds (1889, 94 en 97), het Tijdschrift voor Ned.-Indië (1884 en 86) en de Gids (1892). Ook in buitenlandsche tijdschriften, o.a. in The statesman's yearbook.

Zie: G. Keller in Levensber. Letterk. 1898, 31; Indische Gids 1898, I, 643; Tijdschr. Ned. Indië 1898, 174, en Nagtglas, Levensber. Zeeuwen, I, 53.

Zuidema