Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Baersdorp, Cornelis van]

BAERSDORP (Cornelis van), Barsdorpius, waarschijnlijk ± 1484 geb. te Brugge, aldaar overl. 24 Nov. 1565, oudste zoon van Jan of Johan v.B. (te Brugge overl. in 1488) en Catharina Maria van Maelstede, was verwant met het geslacht van Borselen, uit Zuid-Beveland afkomstig. Hij schijnt onder Du Bois in Parijs en daarna in Italië de medicijnen bestudeerd te hebben, doch het blijkt niet, waar hij gepromoveerd is. Na zijn terugkeer in zijne geboortestad kreeg hij daar weldra een zeer goeden naam door zijne praktijk niet alleen, maar ook door het in 1538 uitgegeven werk: Methodus universae artis medici formulis expressa ex Galeni traditionibus .. in quinque partes dissecta.

Een en ander. benevens zijne aanzienlijke afkomst, zal hebben bijgedragen tot zijne spoedig gevolgde benoeming tot de waardigheden van kamerheer en lijfarts van Karel V, dien hij op zijn tochten, in oorlog- en in vredestijd, gewoonlijk volgde. veel moet v.B. te lijden hebben gehad van het lastige humeur van den door jicht en andere kwalen getroffen keizer, tegen wiens gulzigheid hij optrad, veel ook van de jaloezie en kwaadwilligheid van andere hofartsen, in het algemeen van de hovelingen en de Spanjaarden, gelijk blijkt uit briefwisseling met, doch vooral over hem, van machtige personen als Lodewijk van Vlaanderen, heer v. Praet, den kundigen dokter Vesalius en vooral den invloedrijken Willem van Male (Malinaeus), die zich hem zeer welgezind betoonden en hem hoogachtten, hem ‘virum et aequitate et rerum omnium amplitudine multo dignissimum’. Toch deed v.B., den adviezen van talrijke, aan het hof ‘werkzame’ medici ten spijt, voor den keizer, wat hij kon, daarbij vooral werk makend van diens voornaamste kwaal, de gewrichtsrheumatiek, waarover hij een studie uitgaf onder den titel Consilium de arthritidis praeservatione et curatione, opgenomen in de verzameling van den Brusselschen arts Henri Garet en in 1592 te Frankfort gedrukt. Voor andere uitgaven schijnt hij geen gelegenheid meer gehad te hebben aan het hof van Karel V, waar hem de vorstelijke familie, vooral ook 's keizers zusters, Eleonora en Maria, en op den duur ook deze zelf ruimschoots van waardeering deden blijken. Zoo ontving hij den titel en het ambt van geneesheer bij genoemde vorstinnen (en na Eleonora's vroeg gevolgden dood (18 Febr. 1558) bij Maria alleen) na het vertrek van Karel V naar Spanje. Deze vorst vaardigde in hetzelfde jaar (1556) van uit Brussel een charter uit even merkwaardig als (blijkens welwillende mededeeling van Dr. Daniëls te Amsterdam) zeldzaam, waarbij heer Cornelis, behalve vele andere voorrechten, onder bevestiging van de oude adelsbrieven der familie, de titel geschonken werd van ‘Comes Palatinus Imperialis Consistorii’, alles uit dankbaarheid voor de verdiensten van hem, den ‘unicus author et conservator’ van 's keizers gezondheid.

Ook 's ridders broeder, Willem, knap raadsman in de hoven van Holland en Zeeland en rechtsgeleerde van naam, benevens diens zoon, als zijn oom, aan Karels hof vertoevende, worden mede verheven in het aangehaalde, door Karel zelf en Granvelle onderteekende en bij de Meyer uitgegeven stuk.

[p. 75]

Eerst de dood (21 Sept. 1558) echter van den keizer, bij wiens laatste ziekte hij in consult ontboden werd ten behoeve van of door den Bruggeling Cornelis Henri Mathijs, sinds dat Karel, bij zijne vestiging in Yuste, v.B. aan zijne zuster had overgedaan, schonk Cornelis van Baersdorp, die immers zijne meesteres, de koninginweduwe van Hongarije, te Cigales een maand na haar broeder had zien sterven, gelegenheid om ten volle en rustiger van zijne reputatie te kunnen genieten. Dra bleek hem die van de zijde zijner medeburgers. Reeds vroeger had de in Brugge geboren en in 1540 overleden Jan de Witte, bisschop van Cuba, hem tot ‘exécuteur testamentaire’ benoemd. In 1561 werd hij tot schepen, in 1562 en 63 tot burgemeester van Brugge benoemd; voogd van het ‘Hospice de la Potterie’ werd hij er, in het jaar van zijn dood. Deze gaf aanleiding tot veel praalbetoon (vgl. ook de bij de Meyer aangehaalde Rek. v. Brugge). Van B. werd begraven in de hoofdkerk van St. Donaas. Weeskinderen en (het gilde der) boogschutters werden door hem testamentair bedacht.

Behalve de bovengenoemde werken schrcef hij (intusschen ten deele verloren geraakte en nog niet teruggevonden) brieven aan den heer van Praet en anderen, meest over de gezondheid van Karel V en bijzonderheden aan diens hof.

Cornelis van Baersdorp is tweemaal gehuwd geweest. Van zijne eerste vrouw, Elisabeth de Damhouder had hij een zoon, die heel jong gestorven is; de tweede, de uit een oud-Vlaamsch geslacht afkomstige Anna de Mouscron of Mosscheroen (zie J.H. de Stoppelaar, Balthasar de Moueheron Aant. 1) schonk hem 9 kinderen, waarvan het tweede, Philip(pe) (overl. 1614) het bekendst is geworden, eveneens in Brugge tot groot aanzien geraakt (vgl. over hem o.a.J.C. de Jonge, De Unie van Brussel des Jaars 1577 Bijv. en Verb. bl. 39, Haag 1825).

Vgl., behalve de reeds genoemde en de werken van Boxhorn en van Heussen en van Rhijn (afgezien van de oudere woordenboeken) ten deele evenwel met eenige omzichtigheid te gebruiken, gelijk dat hier in het algemeen geldt van de oudere onjuistheden over plaats van geboorte en vroegste verblijf (verwarring van Cornelis v. Baersdorp heeft soms plaats gehad met den genoemden Cornelis Matthys, meer nog met een spaanschen dokter Cornelio; en Sanderus drukt zoowel in De Brugensibus 24 als in de Flandria Illustrata II, 138 verkeerdelijk ‘Baescorpius af), bovendien nog: Guillaume van Male, Lettres sur la Vie intérieure de l'Empereur Charles- Quint (publiées par de Reiffenberg in Société des Bibliophiles de Belgique) Brux. 1843 (met de p. 115 opgegeven lit.); de la Rue, Geletterd Zeeland (Middelburg 1741); M.F. Lantsheer en F. Nagtglas, Zelandia Illustrata (Middelb. 1879); F. Nagtglas, Levensberichten van Zeeuwen (Middelb. 1890) I, 17; A.A. Fokker en J.C. de Man, Levensberichten van Zeeuwschc Medici (Middelb. 1901); doch vooral: de Meyer, Notice sur Corneille van Baersdorp (Bruges 1845) (met portret en p. 8 opgave van nog eenige lit.) en C.E. Daniëls in Biogr. Lex. der herv. Aerzte (Wien und Leipz. 1884) I, 257. Verder nog: A. Pichot, Vie de Charles- Quint [Charles V. Chron. de sa vie intérieure de son abdication et de son retraite dans le Cloître de Yuste] (Paris 1854); H. Gachard, Retraite et Mort de Charles-Quint (Brux. Gand et Leipz. 1854); M. Mignet Charles V; son abdication, son séjour et sa mort au monastère de Yuste

[p. 76]

(Paris 1854); W. Stirling-Maxwell, The Cloister Life of the Emperor Charles V (London 1891) 111, 130, 336, 415, 420, 425. Over het geslacht van Baersdorp zie nog: W. te Water Het Hoog Adelijk en Adelrijk Zeelant (Middelb. 1761) 140-141.

Kooperberg