Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 4

[Arnhem, Godefridus van]

ARNHEM (Godefridus van), aldus genaamd naar zijne geboorteplaats, was abt der St. Bernardus-abdij te Aduard 1549-1561, en overl. aldaar 1574 Nov. 25. Van zijne familie of jeugd vindt men niets vermeld. Als monnik zijner abdij werd hij door zijne medebroeders gekozen om abt Joannes Reekamp op te volgen. Hij mag gerekend worden onder de lofwaardigste abten, die de abdij hebben bestuurd. Zeer begaafd en op de hoogte der wetenschappen van dien tijd, zelfs zeer bekwaam in de muziek, was hij voor alles een ijverig en voorzichtig herder, die de hem toevertrouwde schapen zoowel met zachte als met harde middelen in het rechte spoor wist te leiden. Bijzonder was hij waakzaam, dat niemand der zijnen door dwaling of overmoed den verkeerden weg opging. Een treurig voorbeeld had de dochterabdij van Aduard, Godschool bij Aurich, gegeven. Zij was door alle kloosterlingen, ontrouw aan hunne beloften, verlaten. Het kloosterbezit van deze abdij werd 1540 in erfpacht gegeven ten voordeel van de abdij van Aduard. Abt Godefridus zag ook den afval van Hardenberg (I kol. 1023), die onder zijn voorganger op kosten van Aduard te Leuven had gestudeerd. Na een verkregen bul van den Paus en de toestemming van den koning, en den bisschop van Munster, wilde de abt het nonnenklooster Trimunt

[p. 61]

te Marum vereenigen met de abdij Assen. Het eerste had te weinig inkomen om naar behooren te bestaan; Assen telde te weinig kloosterzusters. Slechts drie nonnen waren te bewegen om naar Assen over te gaan. Door tegenstand van beide zijden werd het plan tot later uitgesteld. Abt Godefridus was een groote minnaar der studie; hierom vermeerderde hij de bibliotheek met vele werken der beste schrijvers en steunde hij allen, die de wetenschap bevorderden, en schonk ruime gaven aan arme studenten. In zijne abdij liet hij gebrande vensters, schoone schilderingen en menige verbetering en verfraaiing aanbrengen. Een uurwerk en klokkespel naar het model van dat van den groninger Aatoren liet hij vervaardigen door denzelfden kunstenaar, J. Vijt. Te Wolfenbuttel bevindt zich nog een klok met het opschrift, dat zij 1554 op bevel van Godefridus van Arnhem, abt van Aduard, is gegoten.

1561 viel de abt in eene langdurige ziekte, zoodat men voor zijn leven vreesde. In tegenwoordigheid van den abt van Klaarkamp en andere friesche Cisterciënser-abten deed hij afstand van het bestuur der abdij, niet zoozeer omdat hij terugschrikte ‘tot onera molestiasque resumere’ zooals de Kroniek wil doen gelooven, maar om de abdij voor zijn Orde te bewaren. De raadgevers des Pausen hadden het plan voorgesteld om bij de oprichting van het bisdom Groningen de abdij van Aduard te veranderen in een ‘collegium cathedrale.’ Terecht vreesden de abten, dat bij den dood van den abt Godefridus een nieuwe keus van een opvolger zou belet worden door de wereldlijke en geestelijke overheid, om zoo gemakkelijker de abdij bij het bisdom in te lijven. Abt Godefridus herstelde geheel van zijne ziekte. Hij verliet Aduard, waar zijn opvolger sinds 11 Mrt 1561 het bestuur voerde en trok zich terug op den uitnof bij Roden, welke hij reeds vroeger had verfraaid en met eene nieuwe kapel verrijkt. Hier leefde hij in stilte ‘Deo sibique’, tot de strooptochten der krijgsbenden Drente onveilig maakten en hem noodzaakten naar Aduards abdij terug te keeren, waar hij 1574 overleed en in het kapittel, de begraafplaats der abten, werd bijgezet.

Zie: H. Brugmans, de Kroniek van Aduard, 92-95; Nanninga Uiterdijk, De Abdij van Aduard 134 en v.v.; Archief Aartsb. Utrecht IX, 10; Blok, Verslag Archief-onderzoek in Duitschland, 194.

Fruytier