Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[p. 1507]

Z.

[Zas, Dr. Nicolaas]

ZAS (Dr. Nicolaas), geb. te Delft in 1610, overl. te Rotterdam in April 1663. Als chirurg had hij een goeden naam, want in 1643 besloot de vroedschap van Rotterdam op verzoek van de hoofdlieden van het chirurgijnsgilde hem verlof te geven voort te gaan met het geven van lessen in de chirurgie en anatomie. Tot 1654 genoot hij daarvoor een jaarlijksche vereering van ƒ 100; 7 Sept. 1654 stond de vroedschap ƒ 200 toe doch voor eens; voortaan zou het gilde deze toelage zelf moeten betalen, waarvan wij echter verder niets vernemen. In de geneeskundige wereld heeft hij zich ook bekend gemaakt door zijn deelname aan den strijd tusschen den anatomicus Lowys de Bils en diens tegenstanders over de zoogenaamde ontdekking van een nieuw orgaan en over Galenus' leer omtrent de functie der lever. Zas, die door zijn collega's een kundig en ervaren geneesheer geacht werd, schaarde zich geheel aan de zijde van de Bils en haalde zich daardoor veler vijandschap op den hals. Voor Rotterdam heeft Zas beteekenis als geschiedschrijver. In hs. werd door hem nagelaten een werk getiteld: Beschrijving en kroniek van Schieland en Rotterdam. Het origineel is verloren gegaan, doch een volledig en een onvolledig afschrift daarvan zijn bewaard gebleven. Van belang is dit werk om de vele verloren gegane bescheiden en de vele officieele bronnen, die daarvoor gebruikt zijn. Op geneeskundig gebied heeft hij nog uitgegeven Den dauw der dieren ende de wellen des waters. In 't rouwe ontworpen, bijeengebracht en in bedenkinge gegeven door N. Zas. Tot bevestiginghe der algemeen ontledinge van Jonkheer Lowys de Bils, Heer van Koppensdamme, Bonen etc. Een schimpdicht getiteld: Den laatsten uitslag

[p. 1508]

der hope van d'heer Professor Joan van Horne over zijn quaadwillige thesen tegen Jkr. Lowys de Bils en een Epistola apologetica aan Bartholinus uit Kopenhagen, eveneens ter verdediging van zijn vriend, waarop in 1661 een Responsio van Bartholinus aan hem volgde, zijn staaltjes van zijn vernuft, doch ook van zijn minder fijne vormen, waarom hij onder zijn collega's den bijnaam van ‘grofsmid’ verworven had. Verder noemen wij nog van hem een gedrukte oratie tot lof der chirurgie, waarvoor de vroedschap hem in 1642 ƒ 50 toelegde. Hij huwde 24 Mei 1637 te Rotterdam met Elisabeth Fransd. Piecx.

Zie: Bronnen Gesch. Rott. II, 385 vlg.; J.Ph. Elias, Overzicht van de geschiedenis der geneeskunde in Rotterdam (niet in den handel) 29 vlg.

Moquette