Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Wit, Claes Cornelisz. de]

WIT (Claes Cornelisz. de), genaamd Scapecaes, geb. te Alkmaar, overl. te Padua 10 Oct. 1639, zoon van Cornelis Pietersz. S., overl. 1598, na het overlijden zijner eerste vrouw in 1576, in 1596 hertrouwd met Geertje Teunisd., waarmede hij 20 jaren in ondertrouw had gestaan, vermoedelijk omdat hij als roomsche bezwaar had gehad tegen een huwelijk in de publieke kerk. Claes Cornelisz. huwde met Adriaentje Cornelisd., overl. 1608, daarna met Maritgen Andriesd., overl. 1615 (eene maand later een kind). Meerdere kinderen zijn van 1599 tot 1609 overleden, in 1614 leefden uit zijn eerste huwelijk nog 3 zonen, Pieter, Cornelis en Nanning. Van jongs af ter zee gevaren hebbend, verwierf hij kennis van de landen en den handel in de Levant. Het moet hem daarbij voordeelig gegaan zijn, want hij kon in 1611 besluiter tot een pelgrimage naar het H. Land. 11 Aug. stelde hij genoemde 3 zonen onder bescherming van weesmeesteren, daarvoor bij hen ƒ 600 als ‘moedersbewijs’ deponeerende; tevens machtigde hij zijne vrouw om tijdens zijn afwezen het hem toekomende van de landen van wijlen zijne moei Griet Matthijsd. te kunnen verbinden. 23 Febr. 1612 verwierf hij van den gardiaan van het klooster op den berg Sion het bewijs van zijn volbracht bezoek aan de heilige plaatsen.

In 1620 deed hij, maar zonder gevolg, avontuurlijke voorstellen aan den koning van Denemarken, t.w. met 2 schepen eene onderneming te doen op eenige havens van Turkije (hij had, met een compagnon, van den Grooten Heer vrijheid bekomen om op alle havens van het Rijk te handelen), en daarmede ettelijke millioenen gouds te veroveren; met 8 schepen de gansche vloot te vernielen en Algiers te plunderen; de Grieken te verlossen van de turksche heerschappij. In hetzelfde jaar werd hij, op last van Gecomm. Raden, door den schout te Alkmaar gevangen genomen, volgens Hugo de Groot omdat hij met Spanje heulde. In de vergadering der Staten van Holland kwam zijne zaak, maar zonder vermelding van den reden, meermalen in behandeling, inzonderheid of zijn proces te 's Gravenhage of

[p. 1443]

te Alkmaar zou gevoerd worden, met den uitslag, dat het te Alkmaar zou geschieden. De Groot meldt als de uitspraak: verbanning uit Holland. 3 Nov. 1621 deed hij met God. de Hornes den koning van Frankrijk het voorstel La Rochelle in te sluiten en te beschieten door het bouwen van hoofden diep in zee. Dit plan werd niet aangenomen, maar de val der stad in 1628 is hieraan te wijten geweest, dat Richelieu een grooten dam in zee voor het schutgevaarte deed opwerpen. Een nieuw met zekeren Billotti beraamd plan was het in Frankrijk oprichten eener groote compagnie van navigatie, waarover onze O.-I. Compagnie zich terecht verontrustte, waarom de Staten van Holland 21 Dec. 1626 besloten, onzen ambassadeur op te dragen, alle pogingen tot verijdeling daarvan aan te wenden en om Scapecaes en zijn genoot uit Morbihan te verwijderen.

Zijne volgende ontwerpen waren minder bedenkelijk voor zijn vaderland, maar leidden wel tot het sluiten van contracten, riet tot de uitvoering ervan: 31 Oct. 1637 met den H. Stoel voor de drooglegging, bevolking en in cultuur-brenging der Pontijnsche Moerassen, van welke het voordeel gelijkelijk zou verdeeld worden tusschen hem, de uitvoerende compagnie en de Kerk ten behoeve van gebouwen, priesters, arme familiën van conversen en lossing van christenslaven; 3 Aug. 1639 met de regeering van Genua voor het bevolken en bebouwen der vele vruchtbare maar ongebruikte gronden op Corsica, waarvoor de toe te voeren lieden vrijdom van lasten, benoodigd hout uit de staatsbosschen en land in eeuwigdurende erfpacht en hij een tiende der winst zouden genieten. Vooraf had hij het eiland met zijn zoon Pieter doorkruist. Kort daarop werd hij door den dood verrast.

Zie: P.J. Glasz in Nijhoff's Bijdr. 4e reeks, VI (1907) 67.

Bruinvis