Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Kampen, Nicolaas Godfried van]

KAMPEN (Nicolaas Godfried van), zoon van Willem van Kampen en Maria Stetius, geb. buiten Haarlem 15 Mei 1776, gest. te Amsterdam 15 Maart 1839. Hij verloor zijn ouders reeds vroeg en werd, na voorbereidend onderwijs te Haarlem te hebben genoten, door zijn voogden in 1785 naar het gymnasium te Crefeld gezonden, waar hij drie jaren bleef. Daarna was hij nog vier jaren te Mühlheim om zich voor den handel te bekwamen. In 1792 keerde hij naar Haarlem terug en kwam hij in de zaak, een bloemisterij, der familie. In 1794 werd de zaak echter tegen zijn zin door zijn voogden opgegeven; na de liquidatie verhuisde van Kampen in 1795 naar Leiden, waar hij in den boekhandel der gebr. Murray een plaats vond; daarin bleef hij tot 1799 als leerling. In 1801 kwam hij in de redactie der Leidsche Courant; in 1802 werd hij in de zaak der Murray's opgenomen. Maar in 1805 trad hij uit den boekhandel, die den druk der tijden ondervond, en wijdde zich aan de studie, terwijl hij in zijn onderhoud voorzag door privaatlessen in de moderne talen en door zeer veel vertaalwerk. In 1810 kreeg hij een aanbod om te Alphen een staatkundig nieuwsblad te redigeeren; de zaak bleek evenwel bedrog te zijn en na vijf maanden keerde van Kampen in April 1811 naar Leiden terug. Hij kwam toen nogmaals aan de Leidsche Courant en gaf opnieuw privaatlessen en vertaalde veel; nog werd hij bibliothecaris der Thysiana, waardoor hij althans vrije woning verkreeg. Hij kreeg het leven eerst materieel wat ruimer, toen hij in 1815 werd benoemd tot lector in de duitsche taal aan de leidsche academie; tegelijk was hij sedert 1823 leeraar in geschiedenis en letterkunde aan het instituut Noorthey. In 1829 werd hij in plaats van den overleden van Capelle benoemd tot hoogleeraar in de nederlandsche letterkunde en de vaderlandsche geschiedenis aan het athenaeum te Amsterdam; hij aanvaardde dat ambt 30 Nov. van dat jaar met een Redevoering over den geest der Nederlandsche letterkunde vergeleken met die van andere volken (Haarlem 1830). Hij was met goed gevolg te Amsterdam werkzaam

[p. 661]

en werd algemeen betreurd, toen hij 15 Maart 1839 stierf. Hij was in 1805 te Leiden gehuwd met Jacoba van Duuren.

Van Kampen heeft overeenkomstig zijn grooten aanleg en breede studiën en ook ter wille van zijn materieele behoeften zeer veel geschreven en ook veel vertaald. Zijn geest was veelzijdig en receptief en zoo kon hij veel en over velerlei onderwerpen, voornamelijk aardrijkskunde, geschiedenis, taal en letterkunde van Nederland en van andere landen, schrijven. Veel van zijn werk is echter weinig oorspronkelijk; vele zijner geschriften ook zijn niet veel meer dan goede handboeken, die evenwel destijds hun nut hebben gedaan. Van zijn geographische geschriften zijn te noemen Staat- en aardrijkskundige beschrijving van het koningrijk der Nederlanden benevens het groothertogdom Luxemburg (Haarl. 1816; 2e dr. 1827); De aarde beschouwd in haren natuurlijken toestand (Haarl. 1823, 2 dln.; 2e dr. 1824; 3e dr. 1841; daarnaast uitgaven ‘naar de vatbaarheid der jeugd ingerigt’, Haarl. 1825; 2e dr. 1841); Afrika en deszelfs bewoners volgens de nieuwste ontdekkingen (Haarl. 1829, 3 dln.); De Levant of Mohammedaansch Azië volgens de nieuwste ontdekkingen (Haarl. 1836, 3 dln.); Zwitserland en de Alpen van Savoye (Amst. 1836-1838, 28 afl.); Gezigten in Holland en België (Amst. 1838); Griekenland en Europisch Turkije volgens de nieuwste ontdekkingen (Haarl. 1838); Europisch Rusland en deszelfs bewoners (Haarl. 1838); De valleien der Waldenzen (Amst. 1838-1841, 18 afl. 4o.). Van zijn werken over de algemeene geschiedenis zijn te noemen Proeve eener geschiedenis der kruistogten naar het Oosten (Haarl. 1826, 4 dln.); Geschiedenis van Griekenland uit oude en latere schrijvers zamengesteld (Delft 1827-1835, 7 dln.); Geschiedenis der Christelijke kerk in de vroegste eeuwen tot den tijd der kruistogten (Haarl. 1839). De gelijktijdige geschiedenis beschreef hij in Beknopt geschiedkundig overzigt der groote gebeurtenissen in Europa van den vrede van Amiens tot op de verovering van Parijs (Leiden, 1814, 2 st.), uitgebreider in Geschiedenis der Fransche heerschappij in Europa (Delft, 1815-1823, 8 dln.), vervolgd in Geschiedenis van den vijftienjarigen vrede in Europa, 1815-1830 (Haarl. 1832). Ook aan de vaderlandsche geschiedenis heeft hij zeer veel gedaan. Een volledige nederlandsche geschiedenis gaf hij in zijn Verkorte geschiedenis der Nederlanden of der XVII Nederlandsche gewesten (Haarl. 1819, 1820, 2 dln.; 2e dr. 1827; 3e dr. 1838, 1839), later in zijn voor de serie Heeren-Ukert bewerkte Geschichte der Niederlande (Hamburg, 1831-1833, 2 dln.). Tot deze algemeene werken behooren ook zijn Vaderlandsche karakterkunde of karakterschetsen van tijdperken en personen uit de Nederlandsche geschiedenis (Haarl. 1826-1828, 2 dln. 3 st.) en zijn nog steeds gewaardeerde Geschiedenis der Nederlanders buiten Europa (Haarl. 1831-1833, 3 dln. 4 st.), zijn De invloed der Nederlanders op het overige Europa (Haarl. 1833) en zijn Levens van beroemde Nederlanders sedert het midden der zestiende eeuw (Haarl. 1838-1840, 2 dln.). Van belang als tijdsgeschrift is nog zijn Gedenkboek van Neerlands moed en trouw gedurende den Belgischen opstand (Haarl. 1834).

Tot het gebied van taal en letteren behooren vooreerst zijn Zedekundige schoonheden der ouden of keur van spreuken, gezegden en verhalen getrokken uit Latijnsche schrijvers (Leiden, 1807-1810, 4 dln.), dan zijn Handboek van de geschiedenis der letterkunde bij de voornaamste Europische volken in nieuwe tijden (Haarl. 1835-1837, 4 dln.).

[p. 662]

De moderne talen, waarin hij zeer veel lessen gaf, betreffen zijn Dictionnaire de poche françois et hollandois principalement à l'usage des employés civils et militaires (Dordr. 1813); Bloemlezing uit de fransche letterkunde (Zutph. 1831-1836, 2 dln.); Handboek der Hoogduitsche Letterkunde (Haarl. 1825-1829, 4 st.); Handboek der Hoogduitsche prozaschrijvers (Haarl. 1830, 2 st.), eindelijk zijn Verhandeling over den invloed der Engelsche letterkunde op de Nederlandsche (Amst. 1836). Een geschiedenis der Nederlandsche letterkunde gaf hij in zijn Beknopte geschiedenis der letteren en wetenschap in de Nederlanden van de vroegste tijden af tot het begin der negentiende eeuw ('s Gravenhage, 1821-1826, 3 dln.). Veel gebruikt is zijn Bloemlezing uit Nederlandsche prozaschrijvers van de zestiende tot de negentiende eeuw (Amst. 1835, 3 st.), waarop hij nog deed volgen Lessen van levenswijsheid of bloemlezing uit Van Effens Hollandschen Spectator (Haarl. 1838). Bekend is gebleven zijn Verdediging van het goede der negentiende eeuw tegen de bezwaren van Mr. I. da Costa (Haarl. 1823), die dezen laatste natuurlijk niet overtuigde. Achtereenvolgens redigeerde van Kampen bovendien de Mnemosyne. Mengelingen voor wetenschappen en fraaye letteren (Dordr. 1815-1821, 10 dln.; met H.W. Tydeman), het Magazijn voor wetenschappen, kunsten en letteren (Amst. 1821-1831, 10 dln.) en het Hollandsch magazijn voor letteren, wetenschappen en kunsten (Amst. 1832, 3 st.; met J. de Vries). Herhaaldelijk is hij ook voor verhandelingen bekroond door Teylers Godgeleerd en Tweede Genootschap, de Hollandsche Maatschappij, het Provinciaal Utrechtsch Genootschap en de Maatschappij tot Nut van het Algemeen. Ook heeft hij zeer veel geschreven in de Vaderlandsche Letteroefeningen, de Boekzaal enz.; voor een deel zijn deze stukken verzameld in zijn Uitgelezen verhandelingen en redevoeringen (Leiden, 1841).

Van Kampen heeft zeer veel, stellig te veel geschreven. Hij bezat zeker een scherp verstand, wetenschappelijken aanleg, een vluggen geest en vooral onvermoeiden ijver en onbegrensde toewijding. Maar hij miste het stalen geduld, de bezonkenheid van oordeel en de bezadigdheid van geest, die noodig zijn voor het tot stand brengen van wetenschappelijk werk van blijvende waarde; ook miste hij menschen- en wereldkennis en vooral fijnen smaak. Veel van zijn werkzaamheid en van zijn eigenaardigheden wordt verklaard door zijn gebrekkige opleiding en onrustig leven. ‘Hij bezat den aanleg om als geleerde eenen blijvenden naam te verwerven, maar de geschiedenis van zijn leven verklaart, waarom hij dit niet gedaan heeft. De autodidact wint door eigene vrije werkzaamheid doorgaans aan grondigheid en zelfstandigheid van kennis, wat hij aan eenzijdigheid van beschouwing en ingenomenheid met begrippen gevaar loopt te verliezen. De eigenaardige gesteldheid van Van Kampen vergunde hem niet het vol genot van dat voordeel, zoodat dan ook zijne wetenschap minder grondig dan algemeen en veelsoortig was’ (S. Muller).

Zie: Hand. Maatsch. der Ned. Lett., 1839, 33 vlg.; S. Muller, Levens- en karakterschets van Nicolaas Godfried van Kampen (Haarlem, Leiden 1840); D.W. van den Brink, N.G. van Kampen (Leiden, 1840).

Brugmans