Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 3

[Goude, Gerard of Gerrit van der]

GOUDE (Gerard of Gerrit van der), minderbroeder-observant, schreef in het begin der 16e eeuw een Boexken vander misse. Omtrent zijn leven is niets bekend; hij schijnt echter geboren te zijn te Gouda, of althans gewoond te hebben in het klooster aldaar. Niet alleen duidt zijn naam dat aan, maar ook volgt het eenigszins uit het feit, dat de eerste uitgave van zijn werkje te Gouda verscheen. In het Boexken vander misse worden de plechtigheden van de H. Mis in allegorisch-ascetischen zin verklaard, terwijl op verschillende plaatsen ook gebeden worden ingelascht. Het werkje bestaat uit 3 afdeelingen, ieder bestaande uit 33 kapitteltjes ter eere van de 33 jaren die Christus op aarde doorbracht. De beginwoorden zijn (Proloog): ‘Als scrifture ons bewiset’ (Cap. 1): ‘In allen spraken’. Tot heden toe zijn de volgende uitgaven bekend: Gouda, Collaciebroeders, 1506; Antwerpen 1507, 1508, 1520, 1538 (twee uitgaven: een nederlandsche en een fransche), en Antwerpen, W. Vorsterman, z.j. Deze uitgaven worden beschreven bij Nijhoff, Bibliographie, nn. 534, 958, 437, 569, 1671, 1634 en 436. Graesse, Trésor (1869), VII, 337 citeert nog een fransche vertaling Antwerpen, W. Vorsterman, 1529 en een nederlandsche uitgave Antwerpen, H. Eckert van Homberch, 1510; Paquot (V, 311) kende nog een druk van Antwerpen, W. Vorsterman, 1543. Een uitgave Antwerpen, Vorsterman, 1519 berust bij de Minderbroeders te Antwerpen, en de editie van Antwerpen, M. Huyssens, 1609 in het Aartsbiss. Museum te Utrecht. Het werkje van Gerrit vander Goude is niet hetzelfde als het Tractatulus de expositione missae van Willem van Gouda (zie kol. 482), zooals Paquot e.a. ten onrechte vermoeden. Alle uitgaven zijn voorzien van houtsneden. Die van de editie van Antwerpen, Adr. van Bergen, 1507 werden door Pearcer Darmer uitgegeven onder den titel: Dat boexken vander Missen. The booklet of the mass, by brother Gerrit vander Goude, 1507. The thirty-four plates described and the explanatory text of the flemish original translated, with illustrative excerpts from contemporary missals and tracts. Alcuin Club collections. V. Vgl. Revue d'hist. eccl. V (Louvain 1904), 157*, n. 2780.

Kruitwagen