Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 2

[Nyenborgh, Johan van]

NYENBORGH (Johan van), of Nyenborch, Nienborg, Nieuwburg, Nieuburg, te Groningen April 1612 uit een gezin van 10 kinderen, waarvan er in 1659 nog drie leefden, geboren. Zijn vader overleed in 1639. Hij kreeg zijn opleiding te Beverwijk, was koopman van beroep en kende meerdere talen, waaronder ook de klassieke. Een half uur buiten Groningen bewoonde hij de door zijn vader in 1634 gebouwde hofstede ‘De Nyenborgh’, die hij, als andere dichters dier dagen, bezong en waar hij, toen hij zich reeds vroeg uit den handel teruggetrokken had, een soort letterkundigen kring om zich verzamelde, waartoe o.a. behoorden Sibylle van Griethuysen, Hendrick Bruno en S.A. Gabbema. In eenige zijner werken komt zijn gegraveerd portret voor (van 1653), met onderschrift van Sibylle van Griethuysen. Zijn spreuk was: ‘Bidt en waeckt, de dach naeckt.’ Verdere

[p. 1008]

bizonderheden omtrent hem ontbreken; zelfs is zijn sterfjaar onbekend.

Als dichter was hij niet veel meer dan een rijmelaar, overal stichtend en moraliseerend. Toch schijnt hij door zijn tijdgenooten graag gelezen te zijn. Als proza-schrijver is hij beter en herinnert zelfs hier en daar uit de verte aan pater Poirters. Zijn, thans zoo goed als vergeten, zeer talrijke werken zijn de volgende: De Weeck-wercken, der ghedenckwaerdigste Historien, Leer-gedichten, en spreucken, etc. (Gron. 1657); Het Wondertoneel ofte Lust-Hof der History-paerlen, van wonderbare Behoudenissen, midtsgaders van de vreemdigheden der gewassen ende gedierten op aarde etc. (z.p. en j., kl. fol.; id. Groeningen 1657, 12^o); Graf-Pyramide, inhoudende verscheyden vermaeckelijcke, historiale en leersaeme Graf-dichten etc. (Gron. 1657); Tooneel der Ambachten: of den winckel der handtwercken en konsten etc. midtsgaders het bericht van den Koophandel (Groeningen 1659, kl. 4^o.; id. Groeningen 1670, kl. fol.); Het Dach-werck der Historien en Rymen etc. (Gron. 1659); J.V. Nyenborchs Hofstede met des selfs andere bedenckingen, gedichten en Historiën (Gron. 1659); Groninger Historijen: of kort verhael van het gedenckwaerdighste, datter in de Provincie ... Groningen en Ommelanden geschiedt is, Den vijfden Druck: veel vermeerdert, en verbeetert (Gron. 1660); Variarum lectionum selecta figuris aeneis applicata (Gron. 1660); Het Gulden A.B.C. ofte Jeugts Deughden-spiegel, inhoudende veel leersame voorschriften en gedenckwaerdige Spreuken etc. (Groeningen 1661); Schoole der wijsheit: ofte het lof der Schoolen .. berijmt en voorgestelt door Johan van Nyenborgh (2 dln. Gron. 1662); Den Tempel der heylige Historien of verscheyden Gedenckwaerdige Historien der H. Schriftuyre en des Nieuwen-Testaments, in den Tempel van Jerusalem voorghevallen (Gron. 1668); Het Uyrwerck; Sententiae Exempla & Apophtegmata.

Zie: Handel. Letterk. 1883, 75-96; 1884, 3-7; Bibliographische Adversaria IV (1878-82) 219-229; V (1883-'86) 129; Oud-Holland III (1885) 32 en het ‘Denombre der oude en nieuwe wercken’ in zijn Toonneel der Ambachten (1659) achter het register.

Ruys