Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 2

[Bacx, Marcelis]

BACX (Marcelis), geb. ± 1556 te 's Hertogenbosch; overl. April 1617 te Bergen-op-Zoom. Hij was de jongste broeder van den voorg. en den volg., en nam aan de meeste krijgsverrichtingen van Paulus deel (zie hieronder). In 1581 nam hij deel aan een ruitergevecht bij Lochem tegen de troepen van Verdugo, door Hohenlohe van Lochem verdreven. Bij deze gelegenheid werd hij ernstig gewond en kon slechts met moeite ontkomen. Ook werd hij bij het gevecht voor Steenbergen (zie PauIus) gekwetst. In December 1589 leverde M.B. een ruitergevecht op de Calmpthoutsche heide tegen de Spanjaarden, die een convooi, van Antwerpen komende, geleidden. De vijand werd verslagen, verloor vele manschappen aan dooden en gevangenen en het konvooi werd genomen. In 1591 (Mei) wist M.B. het door de Spanjaarden belegerde fort Knodsenburg te ontzetten, terwijl hij in 1592, bij het beleg van Coevorden, aan Verdugo het ontzet belette. 8 Juni 1593 versloeg hij op de heide bij Ravels, met 190 man, 400 vijandelijke ruiters onder den markies van Varambon. In het onbesliste gevecht bij Wezel, 2 Sept. 1595, overdekte M.B. zich met roem en wist een meesterlijken aftocht te bewerken, evenals eenigen tijd later in het gevecht bij Rijnberk. In Januari 1596 deden de ruiters van M.B. van Bergen-op-Zoom uit een tocht naar Maastricht en behaalden daar enkele voordeeIen. Later in het jaar deed hij met de ritmeesters du Bois en Donk van Bergen-op-Zoom uit een grooten pIundertocht in het land van Hulst. Een der grootste wapenfeiten van M.B. was zijn aandeel aan den slag bij Turnhout (Januari 1597). Hierna werd hij tot bevelhebber over de ruitertochten in Brabant aangesteld, terwijl later de Staten-Generaal hem tot commissaris-generaal en sergeant-majoor van de ruiterij benoemden. In den slag bij Nieuwpoort wist hij, als aanvoerder van een deel der ruiterij, de spaansche cavalerie onder graaf Belgiojoso tot binnen de poorten van Nieuwpoort op de vlucht te drijven. Nog deed hij een schitterenden tocht op 8 October 1602, bij Bilsen, nabij Maastricht; hij nam 5 kornetten spaansche ruiterij gevangen, vernietigde er één, die in een kerk gevlucht was en kwam met grooten buit, 500

[p. 61]

paarden en 200 gevangenen, naar Bergen-op-Zoom terug. November d.a.v. nam M. onder graaf Lodewijk Gunther van Nassau deel aan een tocht in het Luxemburgsche, en kreeg hij de opdracht Marche, Fransinne en St. Hubert te rantsoeneeren. Tijdens het gevecht van Mei 1604, bij Stampershoek, tegen de ruiterij van don Louis de Velasco, versloeg M.B. de Spanjaarden, met 3 compagnieën ruiterij; bij deze gelegenheid werd hij gewond. In Oct. 1605 gelastte prins Maurits zijn broeder Frederik Hendrik met 3000 man voetvolk en 16 compagnieën ruiterij (waarvan 8 onder M.B.) de Spanjaarden onder generaal Trivulzio bij Ruhrort aan te vallen. Bij Mühlheim leverde B. een ruitergevecht en redde bij deze gelegenheid prins Frederik Hendrik het leven. Eenigen tijd daarna wist hij een compagnie ruiters op den terugweg van Brussel bij Eindhoven in de pan te hakken. 27 April 1606 werd hij als opvolger van zijn broer Paulus tot gouverneur van Bergen-op-Zoom benoemd; toch stelde hij zich nog steeds voor den dienst te velde beschikbaar. In Januari 1608 werd hem opgedragen de afgevaardigden van den Aartshertog af te halen te Lier en naar 's Gravenhage te geleiden. In 1610 was hij weder te velde (Mei) en streed met een ruiterafdeeling onder Frederik Hendrik tegen de troepen van den Aartshertog in het land van Luik. Hij werd evenals Paulus in de kerk te Bergen-op-Zoom begraven. M.B. was op 21 Aug. 1607 te Bergen-op-Zoom gehuwd, met Anna Maria Berch, bij wie hij 4 kinderen verwekte.

Zijn portret, door een onbekende geschilderd, is bij den heer W.F. van Erp Taalman Kip te 's Gravenhage.

Zie dezelfde bronnen als hierboven; verder Baselius, Historisch verhael inhoudende sekere notabele explooten van oorloge in de Nederlanden sedert het oprichten van de compagniën der Gouverneurs en Ritmeesters Paulus en Marcelis Bax (1615); Bosscha, Neerland's Heldend te Land, I 205, 219 noot 1, 228, 236, 237-240, 252, 268 noot 1, 277, 325, 335 noot 4.

Eysten