Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 1

[Hemkes, Kz. Hemke]

HEMKES Kz. (Hemke), een verdienstelijk schoolman uit de vorige eeuw, 1 Febr. 1807 te Beneden-Knijpe geb. en 9 Sept. 1889 te Haarlem overl. Hij is het meest bekend door zijn leven èn werken in Voorburg, waar hij van 1839-61 aan 't hoofd van een bloeiende openbare school stond. Behalve hier was hij achtereenvolgens werkzaam in Taarlo in Drente (waar hij naar ouden trant bij de boeren van 't dorp in den kost ging en bovendien ƒ 25 per seizoen verdiende), vervolgens te Tjerkgaast, in Friesland, en te Boven-Smilde, waar hij in 1839 den eersten rang behaalde, destijds de hoogste onderscheiding bij het lager onderwijs. Hier uit Boven-Smilde dagteekenen ook de eerste schoolboeken van Hemkes: de kleine Rekenaar; de Rekenvriend; het Algebraisch rekenboek enz. In 1844 richtte hij met C.F. Julius in Utrecht en P. Best te Amsterdam het onderwijsblad De Wekker op, en iets later verschenen zijn Handboek voor schoolopzieners, gemeentebesturen, schoolcommissies enz., alsmede zijn Handleiding voor kweekelingen en jeugdige onderwijzers (1847; 4e dr. 1862). Zeer bekend zijn verder zijn brochures: Gebrekkig onderwijs, schoolverzuim, schoolverbond (1870) en zijn Brief over onderwijzersjaarwedden (1871), die door Multatuli waard geacht werd om in zijn Ideën te worden opgenomen (3e bundel). Ook zijn Vormleer voor de school en het leven is bekend. Inmiddels had de werkzame man in 1861 zijn betrekking neergelegd. Zijn rusttijd bracht hij door eerst te Ried (bij Franeker), toen in Haarlem. Op beide plaatsen bleef hij ook als lid van 't plaatselijk schoolbestuur met zorg en ijver het onderwijs dienen. Hemkes was drie keer gehuwd: 1^o. met Aaltje Broers, in 1845 op 38-jarigen leeftijd overl., 2^o. in 1847 met A.A. Berckenhoff, in 1857 te Voorburg gest. en 3^o. in 1861 met Loekje Andries Kooistra, in 1873 te Ried op 68-jarigen ouderdom overl.

Zuidema