De cleyn vverelt

[fol. *4r]

Alle Nederlandtsche Liefhebbers der Rethorijcke, vvenscht Mr. Ian Moerman, Autheur deses Boecks, Ghelucksalicheyt ende ghesontheyt.

Ghelijck eene costelicke suyver Peerle in het claer schijnende Gout is blinckende, weerde vrienden, soo blinckt oock de honighvloeyende, vrye ende heylighe conste der Rethorijcke, in eene welgheschickte Ghemeynte, ende verciert de selve alsoo seere, dat niet alleenlick de redelicke, maer oock de barbarste ende alderplompste Volckeren der VVerelt in hare gemeynten van natueren wegen ghedwongen zijn geweest die te ontfanghen, eeren, ende onderhouden. Dit blijct aen Orpheus den sone van Apollo, ende aen Calliope by den volcke van Tracien, aen Ovidius, Meester der amoreusheyt, by de Geten ende Tomitanen, ende aen hondert andere die ick soude mogen by bringen, waer my niet bewust dat onder twee mannen alle getuygenisse volstaen mach. Het en is ooc niet noodigh, dat wy soo verre van huys gaen, ende in vremde landen om ghetuyghen loopen bidden en smeecken, of om exempelen te soecken, aenghesien dat zy by ons overvloedigh te becomen zijn, want onse Voor-ouders over ses of seven hondert jaren (die alle vlytigheyt te wercke geleyt hebben, om haer Landt ende wooninghe te vercieren, ende geen dingh onbeproeft te laten, (dat tot eene wel geschickte regieringhe van noode is) aenmerckende de overgroote uytnementheyt deser conste, en al het voordeel dat uyt de selve soude moghen rysen, wel overlegghende, en hebben die niet alleene slechtelick willen ontfangen, eeren ende voeden; maer hebben oock in hare aldermaghtighste Steden, met rijpsinnighen verstande, ende wijsen raedt openbare Scholen ende vergaderinghen doen stichten, die begiftende met sondetlinge vryheden, ende rijckelijcke schatten, om dat sy de selve in haren alderhooghsten staet souden stellen: den welcken sy harer lieve naercomelingen (uyt vaderlicke ghenegentheyt) hebben bevolen ende ghebeden te onderhouden ende te voorderen: het welcke noch heden aen vele Nederlandtsche Cameren is blijckende. Maer wat segghe ick van onse Voorouderen die over ses oft seven hondert jaren gheleeft hebben? Berosus de Chaldeeusche Histori-schrijver (een seer gheloofweerdigh man) seght dat de conste der Rethorijcke corts na de Diluvie (als het menschelicke gheslachte weder begon te vermeerderen) by den VValen ende by den Belghen (het welcke wy zijn) heeft geeert ende onderhouden geweest, langhe eer de selve oyt onder eenige Volckeren ter VVerelt bekent was. Iae dat meer is, hy naemt ons wel bescheydelic den genen diese aldereerst in dese landen vant, ende seght dat het Bardus den grooten ende mogenden Coningh van Assyrien was. Ende alle de ghene die naer hem de selve conste ontfinghen, werden met eenen gemeynen naeme Bardi gheheeten, om dat sy het ghene dat de Coningh Bardus ghevonden hadde naervolghden ende in waerden hielden. Dese Bardi pronuncieerden haer dicht of Rethorijcke so soetelick ende so constich, dat dickwils twee heyr-crachten in het alderhittighste des strijts, haer selven niet en conden bedwinghen, sy en moesten het vechten laten staen, als de Bardi daer ontrent quamen pronuncieren, om dat sy het oversoet geluyt van hare seer constige gedichten

[fol. *4v]

souden moghen hooren [merckt doch hier eene wonderlicke cracht der Rethorijcke] Dat zijn de gene die nu met een ghemeyn Griecks woordeken Rethorisinen genaemt worden. Dat is den oorsprongh der Rethorijcken in dese onse Nederlanden: uyt welcke de selve (ghelijck oock de Letter-conste) voort door alle de VVerelt henen gevloeyt is, ende niet uyt de fonteyne Castalio oft Hippocrene, aen den voet des tweehoofdighen Bergh Parnassus, als de Griecken (ghelijck sy wel ghewoon zijn) ydelick versieren. Niet te min, het zy als het wil, dese conste wordt van alle volcken door natuerlick bedwangh (als voorseyt is) noch op desen dagh in grooter eeren ende weerden ghehouden. Ende wie isset doch die de selve soude mogen haten? wie isser die van haer niet en wordet beweeght? Voorwaer hare honighvloeyende soeticheyt doet dat iese moet beminnen, haere onbevleckte suyverheyt doet my de selve naervolghen: Iae is my van kindts beene (mach ick het segggen) meer aenghewassen, dan ick de selve van yemandt hebbe gheleert. Dit segghe ick sonder roem: want de Geest drijft wonderlick. VVie sal hem wederstaen? Altoos werckt hy wat in des menschen verstant, ende wort selden ledigh ghevonden. Die hem tot dichten begheeft, slae sijne stonden gade. Voorwaer hy heeft my dickwils tot dese goddelicke conste ghedreven, hy heeftse my doen eeren, dienen, ende van herten naervolghen. Iae dese voorleden dagen heeft hy my oock verwect om dit teghenwoordigh werck te dichten ende Rethorijckelijck te vercieren, tot stichtinghe ende vermaeckinghe van eenen yegelicken. Het welcke ick op het alderbequaemste hebbe wille de Cleyne Werelt heeten, ghelijck de Philosophen eertijts den mensche de cleyne VVerelt heeten: want men hier alle het gene in vint dat de mensche mach eyghen wesen: [wat hy moet haten ende vlieden: wat hy moet volghen ende beminnen] met veelderhande exempelen, Historien; Poëtelicke puncten, geestelicke Moralen, ende overschoone const-platen, de welcke niet min ghenoechlick dan profitelick en sullen ghevonden wesen: het welcke ons niet onbequaem en heeft ghedocht, om dieswille dat de Poët seght: Hy is wijs end' hoogh gheleert, die t'profijt met ghenoeghten leert. Ick hebbe my dan vanden geest laten ghesegghen, ende hebbe het werck op niet meer dan ontrent drie daghen tijdts volbrocht, niet naer mijnen wille, maer soo het hem belieft heeft. Het welcke ick niemant anders dan V.E. hebbe willen dediceren ende toe-eygenen, om dat het gene dat van my ghedaen is niemant aengenamer en sal wesen: als die wel sullen mercken hoe seere dat ick hebbe ghepooght om met eenen snellen loop naer V.E. te loopen, om V.E. dit ras loopende dicht te behandighen, biddende V.E. het selve voor de al-verachtende, const-hatende, nydighe ende venynige ader-tonghen te vrijden, my onder V.E.E. ghetal te tellen, ende ghelijck ick V.E.E. doe alle gunste te bewijsen.         Vaert wel.