|
| |
| |
| |
Een vermaeckelijck wonderlijck Verhael van een Burgermeesters Dochter tot Amstelredam.
EEn wonderlick verhael en een seer vremde saeck,
Stel ick u in gedicht, tot jonge Liens vermaeck,
Ick bid u neemt de saeck doch eens in u gedachte,
En let op het vermaeck en oock eens op de klachte:
Het gaet de jonge lien ten deele oock wat aen,
Dus leest of luystert toe, neemt het voor waerheyt aen:
Om hier in kort te gaen en tot propoost te komen,
Soos al ick u de saeck wat duydelijcker noemen
Siet binnen Amsterdam, daer woont een machtig Heer,
| |
| |
Van staet en qualiteyt, als daer oock zijn veel meer
Dees man die had een kint:een dochter uytgelesen,
Haer schoonheyt en haer glans, wiert van den mensch gepresen;
Om dese dochter quam so menig vroom jongman,
Sijn min en trouwe bien als men wel denken kan,
Doch hare Ouders bey wouden het niet toelaten
Dat sy met een jongman vermaeck had om te praten
Soo datter al de knechts ongetroost mosten gaen,
Waerom de dochter ook met droefheyt was belaen
Het scheen dat haer natuer was me als vele maegde
En dat haer een jonghman in ’t herte wel behaeghde
Dus ging sy quijnen heen,met droefheyt en gequel
En dacht den meesten tijt, al om een jongh-gesel,
Het was haer groote pijn dat sy niet mochte pare,
| |
| |
Het scheen het bloempje was het steeltje veel te sware;
Ten lesten heeft sy dus de sake overdacht,
Te blijven uyt den huys een gantsche lange nacht,
Sy spreeckt haer Vader aen of hy het wil toelaten,
Dat sy eens tot haer nicht mocht gaen om wat te praten,
De Vader die seyt ja, mijn kint bewaer je wel,
En doet gelijck gy seght, en weest doch niet rebel,
Sy had een bly gelaet, maer siet het herte weende!
Sy gaet ten huyse uyt, niet soo de Vader meende,
Sy spreeckt haer nicht niet aen gelijck sy had belooft
Sy gaet de stad straks uyt en was geheel bedrooft,
Sy gaet al heen en weer met droefheyt speculeren,
En dacht of haer de saek ten besten wel sou keeren:
| |
| |
Den dagh die neemt een end’ den avont die komt aen,
Siet daer een Jonghman komt juyst na de stad toe gaen,
Die had te kouwer-kerk hem wat wese vermaken
Hy komt heel hart aengaen om in de stad te raken
Hy komt de Dochter na en bietse goeden dagh,
Sy hem oock wederom so lieflick alsse mag,
Sy seit jongman van waer komt gy dus postig treden,
En blijft een weynig staen, verhaelt my dog de reden
Want ik leef in ’t verdriet, mijn hert is seer beklept
Ick bid ootmoedelick meelijden met my hebt,
En wilt my van de nacht doch wat geselschap houde,
Misschien wat avontuer dit voor u wesen soude.
| |
| |
Juffrou ’t geen gy my segt en kan ik niet verstaen
Dus bid ick u laet my doch na de stadt toe gaen,
Want siet de Son is wech men sal poorten sluyten,
Dus laet ik henen gaen om niet te blijven buyten,
Ick hoop van desen nacht in Amsterdam te zijn,
Dus Juffrou en sult gy geen troost vinden by mijn
Zijt gy een vry persoon? Wat is’er aen gelegen
Of gy zijt in de stadt of oock op ander wegen:
Geeft my maer goet bescheyt of gy van als zijt vry
En gaet niet in de stad, maer blijft my troulijk by.
Juffrou bedenckt u wel en siet wat dat gy praet,
Ick ben een Boots-gesel en gy van hoogen staet,
| |
| |
My dunckt in dese saeck is vry al wat gelegen:
Neen’t is u groot geluk dat gy my dus komt tegen
Wilt gy maer van de nacht wesen tot mijn gerijf,
Misschien of ick hier na noch word’ u Echte wijf,
Dit segh ick voor gewis,het sal u wel gelucken,
Denckt op geen valschen schijn of and’re snoode stucken.
Heeft dit een goeden gront soo laten wy dan gaen,
Hoe anders jonck gesel,siet my daer niet voor aen,
Dat ick kom op bedrogh of and’re listighede.
Maer Juffrou hoe dan dus? Verhaelt my eens de reden,
| |
| |
Waerom gy zijt bedroeft en jammerlick belaen?
’t Is boven mijn verstant ik kan het niet verstaen.
De oorsaek van mijn smart sal ick u wel verklaren
’t Is jongman dat ick niet eerelijck mach paren,
Mijn Ouders alle bey die zijn heel machtigh rijck,
So datter geen jongman schier komt na haers gelijk
Want siet daer komter veel op deugt en eerbaerheden,
Oock rijck van gelt en goet en wel begaeft van leden,
So rijk maer met een knecht sta eerelijck en praet,
Sy spreken hem straks toe dat hy weer henen gaet
Sy seggen tegen my daer sal wel beter komen,
Gy zijt noch al te jong,dus heb ick voor-genomen
Te tyen uyt de Stadt,te soecken avontuer,
| |
| |
En niet te komen weer voor ick had een partuer:
Hier hebt gy nu verstaen de oorsaek van mijn klagen
Die ick vrymoedelick u hebbe voor-gedragen.
Ick heb nu al genoegh van u ô Juffrou goet,
Ick wensch dat ghy noch sult werden mijn naeste bloet,
Wel jongman ick moet u ten vollen gunstig prijsen
En seght waer sullen wy van dese nacht logijsen?
Siet daer leyt Kouwer-kerck,daer is goet logement,
Maer lief,een dingh moet ick u maken noch bekent,
Het welcke nu mijn hert met droefheyt komt besteken,
| |
| |
Ey swijght geen ding voor my maer wilt vrymoedigh spreecken,
En openbaert het stracks het gene u bedroeft,
Ick sal het voeren uyt, seght maer wat gy behoeft.
De oorsaek van het geen het wellik my komt quellen
Sal ick u dragen voor en in het kort vertellen,
Siet lief ick heb geen gelt want mijne beurs is leeg
En dit quelt mijn gemoet waer door ick heb geen deegh.
’t Is niet te pijne waert om van droefheyt te spreken
Het sal nu van de nacht ons aen geen gelt ontbreken
Port alle droefheyt wech en toont een bly gelaet,
| |
| |
Op dat gy komen meught in een vrolicken staet,
Ick sal nu voor ons bey het alles wel betalen,
Al de’en wy van de nacht Prince of Heere malen.
Maer lief hoe sullen wy ’t te nacht best leggen an?
Seght dat ick ben u wijf en gy mijn echte man,
Hier is in ’t minste geen verdriet of swarigheden,
Wy zijn doch alle bey noch onbeslapen leden.
Siet lief daer staet de waert al voor sijn eygen huys
Laten wy dat dees nacht gaen nemen voor ons t’huys.
Hier benne wy nu by in stilheyt op een kamer,
Al de’en wy Minne-spel ’t geschiet niet als met Thamer.
| |
| |
Doe Ammon haren Broer sijn wille had gedaen,
So moest sy heel geschent straks uyt de kamer gaen
De banden tusschen ons die most men vaster maken
Door een getrouwen eed dat sy niet los en raken.
De saeck tusschen ons bey die dient wel overdacht,
Ick heb een reys voor hant die moet eerst zijn volbracht,
Want ick ben al verhuert om na de straet te varen.
Seght uwen dienst weer op,en schout de bracke baren,
En slaept by my van d’nacht,so mach ‘t ook meer geschien,
Wanneer wy door den Trou gekomen zijn tot ien,
‘tMoet evenwel gewaegt nu sijn tussen ons beyde,
| |
| |
Wilt gy het maer bestaen en u daer toe bereyde,
En siet ick wort bevrucht met een onnoosel kint,
So sult gy noch veel meer van my werden bemint.
Siet lief ick wil my nu geheel wel tot u wenne,
Maer als ick weer kom t’huys gym y dan wel kenne?
En met my in den Echt in Godes weese gaen,
En my voor uwen Man in liefde nemen aen?
Hier moet gy van de nacht een goet bescheydt van geven,
Opdat ick in de saeck gerustigh mochte leven.
Dit sta ick met u toe,dit wil ick niet afslaen,
Siet wilt nu desen ring in trouwigheyt ontfaen,
| |
| |
Op dat gy meught tot my een vaste liefde stellen
Dus voegt u in de saek en wilt u doch niet quellen.
Siet mijn gemoet verquickt ick krijg een vast vertrouw,
Waer door ick nu geheel laet varen mijnen rouw:
Nu eer den dagh komt aen soo laten wy nu beyde
Ons geven tot de reys en na het slapen scheyde.
Mijn liefstelief ontwaeckt,den dagh die komt nu aen,
Siet het is tijd voor ons om na de stadt te gaen,
Siet daer is noch wat gelt ick sal nu eerst vertrecke
Om alsoo dese saeck geen menschen te ontdecke,
Doch soo het u beliefe in ’t Huwelijck te treen,
| |
| |
Soo staeckt de straetse reys en tijt nu met my heen.
Dit sal niet anders zijn de reys moet ik volbrengen
Doch ick beloof u dit ick salse niet verlengen,
Maer weder komen t’huys so haestig als ick mach
Was ick so luckigh eens t’aenschouwen deses dagh
Doch mach het nu niet zijn soo is dit mijn begeren,
Dat gy u oeffent om Godsaligheyt te leeren,
Verloopt u selven niet in brassen en oneer
Op dat mijn Vader u mach stellen tot een Heer,
Want ’t is een losse vaert daer gy u gaet begeven,
Siet ick beloof u dit te leyden een goet leven,
Stelt maer u hert gerust wanneer ick henen vaer,
| |
| |
Ick sal mag het geschien weer komen binnen ’t jaer
Den tijt die valt te kort,om meer aenspraek te maken,
Ick wensch u goeden dagh,doet wel in alle saken
Ick wensch u mede toe geluck en vree bequaem.
Adieu mijn liefstelief gaet in des Heeren Naem.
De Dochter bedroeft sijnde, wandelt na de Stadt, en spreeckt in haer selven aldus:
Wat sal mijn Vader nu van dit uytblijven seggen?
Ick dien nu dese saeck by my te overleggen,
Spreeck ick weer van mijn Nicht dat ick daer heb geweest,
Misschien sal hy daer gaen vragen het ten eerst,
| |
| |
Ick kan mijn selven hier geen raet of daet in geven
Dat is een saeck die ick goetwilligh heb bedreven,
Hoe rasser dat ick ga hoe ’t eer sal zijn gedaen,
Ick sie mijn Vaders huys met droeve oogen aen.
De Vader toornigh sijnde, spreekt tot de Dochter.
Wat is dit voor een werk,wat gaet gy nu beginnen
Wel dogter wilt gy ons gants helpe buyten sinnen
Waer hebt gy van de nacht soo stoutelick geweest?
U Moeder en ick oock die waren seer bevreest,
Het is geen eerlick werck so uyt den huys te blijven
Gy hebt immers genoegh by ons tot u gerijven,
Of zijt gy Minne-graegh seght uyt ritsige teef?
Gy maeckt mijn gramschap groot dat ick daer schier van beef,
Ick seg so ’t weer geschiet dat ick nu heb bevonden
| |
| |
Dat gy dan van ons bei sult werden heen gesonden
Wat Man het is genoegh,ey staeckt u felle reen,
De fout die is byna een half jaer geleen,
So hier maer rijsen uyt voor ons geen droever saken
Ick sal dan noch dit werck van haer also niet laken
Maer laes! Ick sorge dat sy nu bevrucht sal wesen,
Want sy soeckt staegh alleen in stilligheyt te wesen.
Och vrou! wat segt gy daer bevrugt al sonder man
Ja ick nu anders niet aen haer bespeuren kan:
Dus bid ick u wilt haer wat sachter doch aenspreken,
Op dat sy niet en valt in meerder qua gebreken,
| |
| |
Want so een mensch behoeft wel troost,maer geen gekijf.
Ick stelle geen geloof in u mal praten wijf.
Of gy ’t gelooft of niet de tijd sal het leeren,
Het geen sy heeft gesmaeckt en sal sy niet verteren,
Ick sal haer t’avond eens aenspreken sagt en goet
Al in een stilligheyt met woorden heus en soet,
Op dat ick mach alsoo de rechte oorsaeck weten,
Waerom dat sy dus treurt en niet en lust te eten.
Ja Vrouw doet gy alsoo en ondertast de saeck,
En siet of sy niet schept uyt u eenigh vermaeck.
| |
| |
De Moeder spreeckt de Dochter aen als ’t volgt.
Wel kint hoe treurt gy so, hoe bent gy dus verslagen?
Ey Moeder swijght hier van en wilt my doch niet vragen,
Want ik ben soo bedroeft inwendigh in mijn hert,
Dat ick ten vasten niet uytspreken kan mijn smert.
Bedroeft u niet te seer,vertelt my eens u smerte,
En segt wat datter schuylt in’t binnenst van u herte
De droefheyt is so groot dat ick’t nau seggen kan,
Doch evenwel om hier een end te maken van
Soo sal ick u de saeck in ’t korte eens verklaren,
| |
| |
Het is geschiet ontrent nu over ’t half jare,
Dat ick ben uyt de stadt gegaen met veel droefheyt
Daer my een jongman moet,die ick heb toegeseyt
Mijn trou,so hy het wou bestaen met my te paren
Hy sey hy woude eerst de Straetsche reys bevaren.
Nu hoor ick wel hoe ’t is al segje niet veel meer,
Voorseker met u wil zijt gy ontset van d’eer.
Wat schant is dit voor u,en ons,wie kan ’t uytspreken?
Ey lieve moeder sacht! mijn herte schijnt te breken,
En kijft doch niet op my die saeck die is geschiet,
Ick konde soo eensaem doch langer leven niet,
Gy hebt my al te kort van Vrijers willen houwen
En niet begeert dat ick in eerbaerheyt sou trouwen
| |
| |
Nu heb ick dit bestaen,en soo daer heen gewaeght,
Misschien of noch de saeck ten besten sig toedraegt.
Ick speure ’t is so ’t is en niet so ’t hoort te wesen,
Maer hoe sal Vader u soo als ick vrees belesen,
Hoe sal hy zijn ontstelt en in den geest gestoort,
Als hy dit altemael verstaet en van u hoort.
Ach lieve Moeder! wilt de sake doch verschoonen,
Op dat hy niet te hart aen my hem komt te toonen
Gy weet het selve wel door eyg’ ervarentheyt,
Hoe dat de sake met de jonge Vrijsters leyt.
De Moeder spreeckt de Vader aen in absentie van de Dochter.
Wel Man ick heb dit stuck haer naeu gaen ondervragen,
| |
| |
En ’t is gelijck ick docht,hoe sal men hier in dragen
Stoot dese vuyle hoer van ons ten huyse uyt,
s’Is waert dat men de deur haer voor den hoofde sluyt,
Maer man al heeft sy haer dus verre nu vergrepen
’t Is evenwel ons kint al heeft sy vuyle strepen,
En als ick ’t overlegh,’t is u en mijne schult,
Dus laet ons dese saeck verdragen met gedult,
Wy hebben haer te lang met onverstant weerhouwen,
Wy konden haer wel eer met eere laten trouwen,
Ick hebbe nu en dan dit onheyl wel gevreest,
Want sy is over langh al vlugh en rijp geweest:
Wanneer de peere rijpt soo wilse veeltijts vallen;
| |
| |
En als de Vrijster rijpt soo wilse veeltijds mallen,
Wy waren al te wijs, wy sagen al te hoogh,
Wy spanden al te hart (gelijck men seyt) den boog
Nu ’t is soo ’t blijven moet,men soud wel anders wenschen,
Maer doch de fouten zijn veelvuldigh by de menschen,
De boosheyt hangt van jonghs doch alle menschen aen,
Soo datse menighmael verkeerde wegen gaen,
De Vader hoort dit aen, hy swijght op dese reden,
Een ruyme wijle stil,en gaet wat eensaem treden,
En na dat hy de saeck had grondigh overleyt,
Soo docht hy ’t is wel waer,gelijck mijn huysvrouw seyt,
| |
| |
Hy koelt sijn herten moet en leyt den tooren neder,
Hy denckt en overdenckt de sake dickmaels weder,
Het is hem wel een smert,een droefheyt in ’t gemoet
Maer doch het is sijn kint, sijn eygen vlees en bloet
De Vrijer onderwijl gaet sich op reys begeven,
Maer heeft veel ongeluck, veel ramp en tegen-streven,
In plaetse dat de reys een jaertje was gegist,
Soo lijter juyst wel vijf, de meningh is gemist:
De Dochter onderwijl die is vol swarigheden
Gelijck men dencken kan en dat niet sonder reden.
De negen maenden gaen,sy krijgt een jonge soon,
Een kint gelijk een beelt,van aensien glat en schoon
Maer dit ist altemael hier is geen vaer voor handen,
Want die is wegh gereyst in verr’gelegen Landen,
| |
| |
Sy hoopt wel dat hy haest sal komen binnen ’t jaer
Maer siet den tijt verloopt,hy wert niet openbaer,
Dan grijptse somtijts moet en denckt hy sal haest komen,
Dan is haer wederom de hope gantsch benomen,
Den tijdt die duert te langh,haer hope die vergaet
Dies leeftse vast in druck en in bedroefden staet:
Haer kindt wort by het volck een hoere-kindt geheten,
En ’t wort haer wel gegunt en somtijts oock verweten,
Na ’t eynde van vijf jaer soo komt den Bootsman weer,
Die schier vergeten was men dogt na hem niet meer
Hy komt tot Amsterdam tot eene van de bueren,
Die by de dogter woont,men vraegt van avonture
| |
| |
Soo overweer en weer,hy hout hem eerst wat slegt
Maer heeft eyd’lick den buyr de sacke uytgelegt,
Hoe hy de jongman was,dat kint sijn eygen vader
Na dat hy eerst de saeck had onderstaen wat nader
En dat hy uyt den buyr soo vele had verstaen,
Dat hem docht dat hy niet sou op ’t onseker gaen,
Men maeckt een kort besluyt,deVrijster wert ontboden,
Hy openbaert de saeck,sy bleeck gelijck de dooden,
En valt daer van haer self,van schrick gantsch in onmacht,
Maer na een weynigh tijts sy krijght weer nieuwe kracht,
Hy toont haer vast bescheyt,dat sy kan seker houwen,
Dat hy de jongman is hy haer belooft te trouwen,
| |
| |
Den ring die wijstet uyt,daer is geen twijffel aen,
Dies wert de dogter weer met blijtschap aengedaen
De Vader van gelijck en oock de Moeder mede,
Die zijn hier in verheugt en dat niet sonder rede:
Haer dochter die dus langh een hoere was geacht,
Die wort nu onverwacht ter eeren noch gebracht,
Het kint wort oock ge-eert,men gaet te samen trouwen
En een bequame Feest en blyde Bruyloft houwen
De saeck valt noch op ’t lest ten alderbesten uyt,
Want siet de bootsman krijgt een schone rijke bruit
De dochter en het kint die worden by de menschen
Geagt,en weer gesien als yemant konde wenschen
Hy die een Bootsman was die gaet nu als een Heer
Een man van slegten staet die krijgt noch grote eer
Hy krijgt een ampt van eer en aensien by de lieden,
| |
| |
Hy draeght hem wijs en wel gelijck het moet geschieden.
“ Het geen hier is verhaelt kan dienen tot een leer,
“ Voor Ouders datse doch wel gade slaen wanneer
“ Sy speuren ende sien dat haer Dochters hellen,
“ En haken na den man, dat sy niet uyt en stellen
“ De saecke veel te lang, maer komt het taem’lick by,
“ Dat sy haer kinders dan den wille laten vry:
“ De Dochters van gelijck kan dit een lesse wesen
“ Dat sy voorsichtigh zijn en onheyl leeren vreesen
“ Al beurtet dat somtijts de saeck ten besten koomt
“ Het quade dient al mee ten hooghsten voorgeschroomt,
|
|
Auteursrechtvrij