Jeanne d'Arc. De maagd van Orleans (onder ps. Mathilde)

[p. 275]

Domrémy.

I.

Nergens leeft de herinnering aan Jeanne d'Arc krachtiger voort dan in haar geboortedorp, het stille Domrémy; daar vindt men nog haar nederige woning, die zij verliet om haar grootsche zending te vervullen; alle jaren trekken er pelgrims in grooten getale heen om haar hun hulde te bewijzen en haar gedachtenis te vereeren.

Reeds in 1580 bezocht de Fransche schrijver Michel Montaigue Domrémy en teekende aan, dat de voorgevel van Jeanne's woning geheel beschilderd was met voorvallen uit haar leven, die echter door den ouderdom veel hadden geleden.

In 1815 bezochten de Duitschers, die toen Frankrijk binnentrokken, Domrémy en het huis der Maagd van Orleans, die door Schiller's drama een groote populariteit bij hen bezat.

Zij sneden zich met hun sabels relieken uit de balken en meubels en zelfs Oostenrijksche prinsen namen splinters, stukken hout en grashalmen als herinneringen aan haar met zich mede.

Een pruisisch edelman vroeg den toenmaligen eigenaar en afstammeling van Jeanne's broeders, Nicolaas Gerardin, om het heele huisje van hem te koopen, maar hoewel Gerardin arm was en belast met een groot gezin weigerde het aanbod.

Drie jaar later werd het huisje echter door den staat gekocht en tot een nationaal gedenkteeken verheven en gerestaureerd.

Van buiten is de gevel versierd met de wapenen van Jeanne's familie, het schild door Karel VII aan haar verleend: twee gouden leliën op blauwen grond met een gouden zwaard, dat een kroon draagt en het wapenbord der met hen verbonden Thiesselin, verder de zinnebeelden van Jeanne's landelijken arbeid: een schoof koorn en wijnranken met de opschriften: ‘Vive le Roy Loys’ en ‘Vive labeur en het jaartal 1481.

[p. 276]

Op het gelijkvloers bestaat het huisje uit vier kamers; door de ingangsdeur komt men dadelijk in de kamer, waar Jeanne geboren en opgevoed werd; een ijzeren plaat met de wapens van Frankrijk en Lotharingen wijst de plek aan van den vroegeren haard, waaromheen de familie d'Arc zich verzamelde en elkander verhalen deed van den ontzettenden strijd, die Frankrijk verscheurde, en waar Jeanne haar nachten doorbracht, als zij haar eigen bed had afgestaan aan den een of anderen armen zwerver. Een stuk hout aan den muur diende vroeger om het lampje aan te hangen, dat gedurende de lange avonden het vertrek flauw verlichtte. Deze kamer gebruikte men tegelijk voor eet-, werk-, slaapkamer en keuken.

In het midden der kamer staat op een voetstuk, van zwart marmer een fraai standbeeld van Jeanne, bedekt met kransen en bloemen, door dankbare harten en handen daar neergelegd.

Vlak tegenover den ingang komt men in de kleine slaapkamer van Jeanne, een donker vertrek, want het licht dringt er slechts in door een raampje van 40 cM. oppervlakte; daar rustte het heldhaftige kind gedurende haar korte jeugd, daar hoorde zij haar stemmen, daar zag zij haar Heiligen, daar streed zij haar bangen strijd tegen haar vrouwelijken angst en de roepstem van God, hier bereidde zij zich voor tot haar grootsche taak, de verlossing van Frankrijk. In een hoek vindt men nog de kast, waarin zij haar eenvoudige kleeren bergde.

Uit deze nederige cel komt men in den kelder en in de kamer van Jeanne's broeders, thans een soort van ovenkamer voor de zusters, die een school en pensionnaat houden in Domrémy.

Het huisje staat in een fraaien tuin, gevuld met verschillende soorten van hoornen en bloemen; de beek stroomt er door en vormt hier en daar watervallen. Rechts van de hut bevindt zich het museum vol herinneringen aan Jeanne d'Arc.

In de grootste zaal bevindt zich een schilderij, haar voorstellend op den brandstapel en andere, waarop men haar op verschillende tijdstippen van haar leven ziet afgebeeld; ook hangt er een prachtig vaandel, nauwkeurige copie van Jeannes standaard en door de dames van Orleans aangeboden aan het huis van Jeanne d'Arc.

[p. 277]

In de tweede zaal ziet men een standbeeld Jeanne d'Arc haar eerste visioen aanschouwende, en een kleiner beeldje waarop zij als kind staat met nog eenige schilderijen.

II.

Vlak naast haar huisje, alleen door een tuintje en het kerkhof daarvan gescheiden, verheft zich de kerk van Domrémy, een eenvoudig heiligdom. Daar aan den voet van het altaar kwam Jeanne haar onschuldige ziel uitstorten in vurig gebed. De getuigen verhalen, dat zij er dikwijls gedurende den dag kwam, maar vooral des morgens om de H. Mis te hooren, en 's avonds om de Completen te bidden met de geestelijken en de geloovigen, zooals het toenmalige schoone gebruik het wilde.

Dikwijls vergat de klokkenluider - zooals hij later bij het proces van eerherstel zelf verklaarde - het uur te luiden en Jeanne berispte hem dan en beloofde hem als hij nauwlettender zou zijn kleine koekjes door haar zelf gebakken.

Een diepe ontroering maakt zich van den pelgrim meester, als hij de plaats ziet, waar Jeanne vóór het Heilige Sacrament neerknielde, oogen en handen ten hemel heffend en de liefde, die haar hart vervulde, ontboezemend in het gebed.

Weinig is meer overgebleven van de oorspronkelijke kerk, die later door Bourgondische troepen verbrand werd, maar de doopvont is hoogst waarschijnlijk dezelfde, waarbij Jeanne gedoopt werd door Jean Minet, pastoor van Dreux en Domrémy.

Twee geschilderde ramen stellen het eene de verschijning voor van den Heiligen Aartsengel Michaël aan Jeanne, het andere Jeanne neergeknield voor een beeld der Heilige Maagd.

Hier vlak bij wordt de nationale basiliek gebouwd, die naar men hoopt eens zal toegewijd worden aan de Heilige Jeanne d'Arc.

Nog twee plaatsen in den omtrek oefenen reeds sedert langen tijd hun aantrekkingskracht uit op Jeanne's vereerders: Notre Dame de Bermont, waar volgens de overlevering Jeanne het eerst hare vizioenen aanschouwde en waarheen zij dikwijls ter bede-

[p. 278]

vaart trok en kaarsen liet branden op het altaar der H. Maagd, om daardoor de bevrijding van Frankrijk te verkrijgen.

Het andere heiligdom, de Hermitage Sainte Marie, bestaat sedert lang niet meer; men ziet er nog slechts de bouwvallen van gelegen in de nabijheid van den Boom der Feeën, die zulk een rol speelde in Jeanne's kinderjaren en later zelfs in haar proces vermeld werd.

Deze boom bestond nog in de 17de eeuw en toen kwamen de jongelui van Domrémy evenals ten tijde van Jeanne onder zijn schaduw dansen en zingen, bloemenslingers aan zijn takken hangen, hetgeen den rechters van Rouaan aanleiding gaf tot de beschuldiging van tooverij:

‘Sedert ik de jaren van verstand heb,’ antwoordde Jeanne, ‘herinner ik mij niet daar gedanst te hebben. Ik heb er kunnen dansen met de andere kinderen, ik heb er meer gezongen dan gedanst. Maar sedert ik wist, dat ik naar Frankrijk moest gaan, hield ik mij zoo weinig mogelijk met deze spelen en uitspanningen bezig. - Ik heb ouden van dagen hooren zeggen - zij waren niet van mijn familie - dat de Feeën dezen boom bezoeken. - Wat mij betreft, ik heb ze nooit gezien!’

Ook in Vaucouleurs, vanwaar Jeanne haar heldentocht begon, zal een trotsch monument ter harer eere worden opgericht.

Maar onder alle steden heeft Orleans het beste de herinnering aan haar weldoenster en redster bewaard; de bewoners smeekten Jeanne's moeder zich in hun midden te vestigen en onderhielden haar gedurende haar nog overige levensdagen, totdat zij in hoogen ouderdom in hun midden stierf.

Later werd op hun kosten in plaats van het kruis, dat de plek aanwees, waar haar eerherstel werd afgekondigd, een monument opgericht, dat, na in de godsdienstoorlogen zwaar beschadigd en onder de omwenteling vernield te zijn, thans in vollen luister is hersteld.

Alle jaren wordt nog door een plechtige processie het ontzet van Orleans gevierd en het is de groote bisschop van Orleans, Monseigneur Dupanloup, die het zich tot levensdoel stelde, Jeanne's canonisatie van den Paus te verkrijgen.

In het jaar, dat Jeanne zag eerbiedwaardig verklaren door

[p. 279]

Paus Leo XIII, moest men ook het merkwaardige feit opteekenen, dat Jeanne's feestdag door de ongeloovige Regeering van Frankrijk tot een nationalen gedenkdag werd verheven voor het geheele land.

Geloovigen en ongeloovigen vereenigen zich om haar te verheerlijken als de Afgezante van God of ten minste als de Maagd, bezield door een gloeiende liefde voor haar vaderland, maar zooals Mgr. Dupanloup schreef in zijn eerste adres, dat hij aan den Paus richtte, om haar heiligverklaring te verzoeken:

‘'t Is niet alleen Orleans en Frankrijk, het is de geheele wereld, die getuigenis aflegt van de godsvrucht en ijver van deze jonge Maagd, van haar reinheid en de onvermoeide zelfverloochening, waarmede zij altijd Gods wil vervulde!’

En zoo is het, Jeanne d'Arc behoort niet alleen aan haar land, maar aan de geheele wereld, haar deugden en haar hooge zending maken haar tot ons aller voorbeeld en roem.