Hekken in Nederland

[p. 114]

Crackstate
Oude Koemarkt 14, Heerenveen

Foto RDMZ, A.J. van der Wal, 1963.

Situatie en geschiedenis

Deze state werd waarschijnlijk in 1606 gesticht door Hypolitus Crack en ligt op een terrein met omgrachting. In 1648-1649 werd het huis in de huidige vorm verbouwd. Daarbij bleven oude delen behouden. Het huis werd uitgebreid met een brede classicistische voorbouw, met verhoogde middenpartij waarboven een klokkenkoepel. De familie Crack bewoonde het huis tot aan het begin van de 19de eeuw. Daarna diende het als onderkomen voor verscheidene overheidsinstellingen. In de as van het huis bevindt zich een brug uit 1775 waarop een uit 1816 daterend toegangshek staat dat afkomstig is uit Hoorn.

Beschrijving van het toegangshek

De hardstenen hekpijlers bezitten aan de zijkanten een blokvormig motief en aan de voor- en achterzijden pilasters met smalle en verdiept liggende velden met symmetrische motieven. Aan weerszijden van de pijlers zijn gezwenkte hardstenen zijstukken geplaatst die uit één stuk bestaan. De hardsteen is nog in een zeer goede staat en mooi regelmatig gefrijnd. De op de pijlers geplaatste schildhoudende leeuwen van Bentheimer zandsteen lijken ouder dan het hek. Zij dateren mogelijk uit de 17de eeuw en passen meer bij het huis dan bij het toegangshek.

De hekvleugels zijn geplaatst binnen een omraming die aan de zijkanten is voorzien van een zeer eenvoudig symmetrisch motief, dat ook in verticale lijn is aangebracht in de middenpartij van het hekwerk en in horizontale lijn tussen de middelste liggers. In het bovendeel van de omraming is het jaartal 1816 aangebracht en in vergulde letters de naam van het huis. Daarboven is een bekroning geplaatst in empirestijl, bestaande uit een lauwerkrans en gestileerde palmbladeren. Het goed onderhouden smeedwerk is zwart geschilderd.

Het hek staat op een gemetselde keermuur als afsluiting van een gemetselde boogbrug. Langs de randen van de brug liggen hardstenen afdekbanden waarop leuningen staan. De leuningen zijn in 18de eeuwse trant, bezitten gietijzeren balusters en zijn verbonden met de hekpijlers. In de boog van de brug is een sluitsteen met het jaartal 1775 aangebracht.

Enkele afmetingen

Breedte tussen pijlers aan de voet 310 cm,

doorgangsbreedte tussen omraming hekvleugels 252 cm,

buitenste stijlen 5 × 5 cm,

liggers 4 × 4 cm,

diameter spijlen 2 cm,

tussenruimten 8 cm.