Hekken in Nederland

[p. 69]

Hardenbroek
Langbroekerdijk 24, Driebergen-Rijssenburg

Situatie en geschiedenis

Hardenbroek ligt dichter bij de Kromme Rijn dan bij de Langbroeker Wetering en dankt zijn naam aan een vaste plek waar men beter bouwen kon, in het moerassige gebied van het Lange Broek. Hardenbroek heeft een 18de eeuws

Foto RDMZ, A.J. van der Wal, 1974.

uiterlijk en ontwikkelde zich vanuit een eenvoudige vierkante woontoren, die omstreeks 1300 door een lid van het geslacht Van Wulven gesticht werd. Vanaf de Provinciale weg van Bunnik naar Wijk bij Duurstede ziet men het huis aan het einde van een oprijlaan, die wordt afgesloten door een toegangshek met twee bakstenen pijlers, waarop natuurstenen schildhoudende vogelfiguren staan. Dit toegangshek is afkomstig van de voormalige boerderij 't-Slot 's-Heer Aertsberg, eens gelegen aan de huidige Dijklaan te Bergambacht (ZH).

Bergambacht dat nabij de Lekdijk in de Krimpenerwaard ligt en een oude

[p. 70]

Tekening RDMZ, P.G. Meijer, 1997.

heerlijkheid is, bezat vroeger een slot dat 's-Heer Aertsberg' genoemd werd en vrij dicht bij het dorp lag. Dit slot werd volgens overlevering omstreeks 1325 door Aert of Arnout van Arkel gesticht en in 1910 tezamen met de bijbehorende boerderij afgebroken. Het bij de boerderij behorende toegangshek bleef echter gespaard. Het hek vormde één geheel met een gemetseld brugje met hardstenen afdekbanden op de uitwaaierende zijwanden. Beide pijlers waren doorgemetseld tot aan de voet van de brug en op weghoogte voorzien van hardstenen plinten. In opdracht van de toenmalige eigenaar, mr. G.C.D.R. baron van Hardenbroek van Bergambacht, werd het toegangshek afgebroken en herplaatst als afsluiting van de oprijlaan van huis Hardenbroek. De combinatie van het brugje en het hek ging door demping van het water al eerder verloren.

Beschrijving van het toegangshek

De geblokte pijlers bezitten inspringende hoeken en hardstenen plinten en geprofileerde afdekkingen, bekroond door witgeschilderde zandstenen vogelfiguren met gepolychromeerde wapenschilden, waarop in rood, wit en bladgoud het wapen van het geslacht Van Hardenbroek van Bergambacht. Deze heraldische figuren missen echter een behoorlijk voetstuk, wat de verhouding tussen de pijlers en de bekroning niet ten goede komt. Door de herbouw en het ontbreken van typische stijlkenmerken is een datering moeilijk aan te geven. Ook de doorgangsbreedte van het hek kan aanmerkelijk vergroot zijn. Het hek kan van oorsprong uit het einde van de 17de eeuw dateren, maar ook van jonger datum zijn. De smeedijzeren hekvleugels bestaan uit strak spijlenwerk. De bovenste liggers zijn voorzien van een afdeklijst en uitgevoerd in golvende lijnen en beëindigingen in voluutvorm.

Enkele afmetingen

Doorgangsbreedte tussen de plinten 343 cm, tussen metselwerk 352 cm,

pijleromtrek 98 × 98 cm, met inspringende hoeken van 14 × 14 cm,

baksteen 22 à 23 × 11 à 12 × 4 à 4,5 cm,

diameter spijlen 3 cm,

liggers 2,8 × 5,8 cm,

bovenste ligger 4,5 × 5,8 cm (incl. lijst),

vogelfiguren 85 cm hoog,

voetstuk 10 cm hoog.

Literatuur

J. Verheul Dzn., Merkwaardige oude inrijhekken alsmede poort- en hoofdingangen uit de XVIIe, XVIIIe en XIXe eeuw in en om Rotterdam, deel 2, p. 45-46, ill., Rotterdam, 1940.