Hekken in Nederland

[p. 61]

Gravure door P. Schenk, ca. 1700.
Coll. Rijksmuseum Amsterdam, repro RDMZ.

De Voorst
Binnenweg 10, Eefde

Situatie en geschiedenis

Huis De Voorst ligt aan de noordoostelijke zijde van Zutphen tussen Eefde en Warnsveld. Dit landhuis van zeer monumentale aanleg werd in de periode 1695-1697 gebouwd voor Arnold Joost van Keppel, bijzonder gunsteling van de koning-stadhouder. Bij de bouw van het huis werd samengewerkt tussen Jacobus Roman en Daniël Marot zonder dat precies is aan te geven wat beider aandeel is geweest.

Een openbare veiling van het huis in 1846 had noodlottige gevolgen. De koper liet de voorgebouwen en de gebogen verbindingscolonaden slopen, evenals de oorspronkelijke kap van het huis met loden afdekking. Ook grote delen van de interieurs werden verkocht. Een betere tijd brak aan toen De Voorst in 1875 door H.G.J. Völcker werd verworven. Deze liet een nieuw zuidelijk voorgebouw optrekken. In 1909 liet zijn zoon een noordelijk voorgebouw oprichten en verrezen weer verbindingscolonaden. Deze werken vonden plaats onder leiding van de gebroeders M.A. en J. van Nieukerken, die ook de monumentale tuinhekken ontwierpen tussen de voorgebouwen en de gracht. Van het oude smeedijzeren hek op de toegangsbrug naar het voorplein werd een kopie gemaakt. Het oorspronkelijke exemplaar werd opgesteld in de tuin van het Rijksmuseum te Amsterdam.

Beschrijving van het toegangshek op de brug

De hekvleugels zijn aangebracht tussen zogenoemde ‘open hekstijlen’, bestaande uit twee op enige afstand van elkaar geplaatst stijlen waarbij de tussenruimte is gevuld met symmetrisch ornament in Lodewijk XIV-vormen. Aan weerszijden zijn gesloten spijlenvakken geplaatst, op dezelfde wijze uitgevoerd als de hekvleugels en aan de buitenzijden afgesloten door open hekstijlen van dezelfde vorm. De buitenste stijlen zijn geplaatst tegen de natuurstenen balustrade van de brug. Aan weerszijden van de stijlen zijn rijk uitgevoerde zijstukken met voluutvormen aangebracht, deels op de balustrade rustend en aan de buitenzijde daarvan vastgezet. Deze zijstukken bezitten een overdaad aan florale motieven en grillig gevormde punten langs de buitenranden. De bovenzijde van het hekwerk is uitgevoerd in een rechte lijn. Het geheel wordt zo omgeven door een rechthoekige omraming waartegen de grillige lijnen van de zijstukken zich scherp aftekenen. De afsluitende lijn aan de bovenzijde bestaat uit een doorlopende geprofileerde ligger. Op deze ligger zijn

[p. 62]

Gravure door D. Marot, ca. 1700.
Coll. Stedelijk Museum Zutphen, repro RDMZ.

lanspunten geplaatst in de lijn van de vierkante hekspijlen. Op de ligger zijn boven de vier open hekstijlen gesmede ijzeren boompjes met oranjeappeltjes geplaatst. Het hek wordt gesteund door in totaal acht lage en smalle schoren die tegen de hekstijlen zijn aangebracht.

Niet bekend is in welk jaar het oorspronkelijke hek werd vervaardigd, dat thans in de tuin van het Rijksmuseum staat. Op een gravure van P. Schenk van omstreeks 1700 staat een hek dat in grote lijn overeenkomt met het huidige hek, maar de detaillering is anders. Op een vogelvlucht door Daniël Marot staat echter een hek afgebeeld dat meer overeenkomt met het huidige hek. Op deze gravure zijn boven de hekstijlen bekroningen aangegeven die lijken op de smeedijzeren boompjes op het huidige hek. Boven de doorgang is echter een bekroning getekend die aan het oorspronkelijke hek bij het Rijksmuseum ontbreekt. Ondanks de verschillen in de weergave op oude gravures en het bestaande hek, lijkt dit, gelet op zowel de algehele uitvoering als de detaillering, te dateren uit de bouwtijd van het huis of van kort daarna.

[p. 63]

De situatie aan het begin van deze eeuw.
Foto C. Steenbergh, coll. RDMZ/Steenbergh.

Rechterdeel van het nieuwe brughek. Aan de voet van het rechterboompje is het jaartal 1899 aangebracht. Anonieme opname z.j. (ca. 1900), coll. RDMZ.