Hekken in Nederland

[p. 42]

De situatie aan het begin van de 20ste eeuw.
Foto C. Steenbergh, coll. Steenbergh/RDMZ.

Zwaansvliet
Volgerweg 83, Middenbeemster

Situatie en geschiedenis

Het huis Zwaansvliet (ook Zwaanvliet of Swaenvliet) werd in 1628 gebouwd door Francois van Os, wiens vader, de koopman Dirck van Os, de grote stoot gaf tot de drooglegging van de Beemster en wiens nageslacht daar tot in de 19de eeuw woonde. Volgens een kaart uit 1643 van de Beemster, drooggelegd door Jan Adriaanszn. Leeghwater tussen 1607-1612, lagen hier 52 ‘Herenhuizen’. Gedurende de zomer vertoefden hier kooplieden en regenten uit Amsterdam, die ook buitenhuizen bouwden aan de rivieren de Amstel en de Vecht. Vooral langs de Volgerweg verrezen gedurende de 17de eeuw veel van deze lustoorden. Deze lustoorden, die namen droegen als Vredenburgh, Zwaansvliet, Jagerslust en Belvliet, lagen in parkachtig aangelegde omgevingen met waterpartijen, tuinbeelden en tuinhuisjes of theekoepels, boomgaarden en moestuinen. Om deze buitens lag veelal een brede singel. Door oorlogen in de 18de eeuw en de Franse overheersing werden reeds zeer vroeg in de 19de eeuw veel buitens afgebroken.

Beschrijving van het toegangshek

Aan de Volgerweg stonden tot aan het begin van de jaren zeventig de vervallen hekpijlers van Zwaansvliet. De gemetselde en geblokte pijlers bezaten gezwenkte vleugelstukken en natuurstenen plinten en afdekkingen. De pijlers werden bekroond door twee levensgrote gebeeldhouwde vrouwenfiguren van Van Logteren, welke thans zijn opgenomen in de collectie van het Rijksmuseum te Amsterdam. De hekpijlers waren geplaatst op een gemetselde boogbrug en behoorden tot de oudste voorbeelden in ons land. In verband met de aanleg van Rijksweg 7 werden de brug en de hekpijlers door Rijkswaterstaat overgenomen

[p. 43]

Hekpijlerbekroning.
Foto Rijksmuseum Amsterdam, z.j., coll. RDMZ.

Hekpijlerbekroning.
Foto Rijksmuseum Amsterdam, z.j., coll. RDMZ.

van de toenmalige eigenaar. In 1972 werd een sloopvergunning verleend voor het afbreken van de brug en de pijlers, onder voorwaarde dat het geheel bij Volgerweg 66 zou worden herbouwd. In afwachting van de herbouw werden de afgekomen materialen opgeslagen op een rijkswerf. Voor de herbouw werd een plan gemaakt door de architect Y. Kok te Amsterdam, met het voornemen de brug en het hek weer op te bouwen bij het voormalig buiten Vredenburgh, Zuiderweg 66 te Zuidoost Beemster. Thans wil men dit plan, dat indertijd niet kon worden uitgevoerd, alsnog realiseren.

Literatuur

Beschrijving beelden: Catalogus Beeldhouwkunst in het Rijksmuseum, p. 239-240, ills, Den Haag-Amsterdam 1913.