Memento mori

[p. 7]

[Hoofdstuk I]

Dr. Temming opende de deur van zijn studeervertrek, met de snelheid van iemand die het toch al hooge tempo van den tegenwoordigen tijd nog een beetje wil opvoeren. Met een ongedurig gebaar gooide de bijna veertigjarige medicus zijn colbertjasje op den divan en hulde zich in het verfomfaaide huisjasje waarin hij zich altijd in een heel andere, rustiger sfeer voelde.

Hij wierp een vriendschappelijken blik op de schrijftafel; gelukkig dat hij zich een oogenblik aan zijn studie kon wijden.

In zijn geheele voorkomen lag het ondefinieerbare van den dokter die z'n patienten vooral telt onder de betere standen. Hij was lang en slank; z'n prettig gezicht dat eenigszins naar het zachtaardige zweemde, toonde flinker door een kastanjebruinen baard en een stevige snor. Op z'n voorhoofd vlamde een rood litteeken.

Dr. Temming, een van de bekendste Utrechtsche zenuwspecialisten, had een ontzettend druk leven. Daar was in de eerste plaats z'n zeer omvangrijke praktijk. Deze bestond oorspronkelijk uit de behande-

[p. 8]

ling der vele vrouwen, die een zenuwarts als steun behoeven. Maar vooral sinds de crisis de materieele basis van zoovelen ondermijnde, hadden ook de mannen zijn hulp gezocht. Zijn innemende persoonlijkheid en zij ongeloofelijk geduld hadden, mèt zijn groote vakkennis, samengewerkt om hem een drukke praktijk te bezorgen. Zijn wetenschappelijke kwaliteiten waren zoodanig, dat hij tot die figuren behoorde waarvan men zei, dat zij reeds professor geweest zouden zijn, ware ons landje niet zoo klein en waren niet de weinige beschikbare hoogleeraarszetels gedeeltelijk nog in beslag genomen door lieden, die hun benoeming aan protectie dankten.

Het waren echter niet alleen deze antecedenten, die een harden werker van Dr. Temming hadden gemaakt. Hij werd ook, en niet voor het geringste deel, voortgezweept door de noodzakelijkheid om zijn inkomen te vermeerderen, teneinde te kunnen voldoen aan de excessieve eischen die z'n verkwistende, egoïstische en luxueus-aangelegde vrouw aan hem stelde.

De dokter zette zich aan de met boeken en papieren bezaaide schrijftafel.

Wie ooit zou willen twijfelen aan het afmattende van geestelijken arbeid, dien zou men een bedevaart naar de schrijftafel van een geleerde kunnen aanraden. Zelfs de meest cynische ongeloovige Thomas zou bekeerd worden wanneer hem, staande voor al die boeken en paperassen, gezegd werd: Zie, er is een man, die den weg weet in al deze bedrukte en beschreven bladen, talrijk als de baders aan het strand op een heeten zomerdag.

[p. 9]

Toch zuchtte Dr. Temming toen hij zich, gereed voor zijn arbeid, neerzette.

Eigenlijk was hij te moe. Hij had den heelen dag gejakkerd, en ook gisteren en eergisteren, en zoovéél dagen daarvoor. En hij wist dat de dag van morgen en van overmorgen, en zooveel dagen daarna, ook niet veel anders voor hem zouden beteekenen dan jakkeren. Hoe dikwijls had hij niet verlangd naar een rustiger tempo, waarbij hij zijn werk zorgvuldiger zou kunnen doen; beter afgewerkt, volmaakter, doordachter. Hij wist dat hij dikwijls conclusies, die hij nog maar gedeeltelijk getoetst had, als volkomen doordacht moest poneeren. Zijn omstandigheden dwongen hem om alles wat zijn inkomen kon vermeerderen aan te pakken. En wanneer hij bitter gestemd was, dan was de ergernis die hij het moeilijkst kon verkroppen deze, dat hij bedacht er zich schuldig aan te maken, steenen voor brood te verkoopen.

Nauwelijks had hij z'n aanteekeningen geordend en de reeks van ritueele handelingen verricht, die de mensch automatisch doet als hij begint te werken, in casu: het roode potlood links gelegd, den aschbak recht vooruit geplaatst, de klep van de verchroomde blocnote opengeslagen, de versche sigaar aangestoken, - of zijn vrouw kwam binnen.

Lenny was, wat men noemt het type van een begeerlijke vrouw. Haar lange en bijna slanke figuur bewoog zich met katachtige gratie; de roomig-witte huid stak verleidelijk af tegen de donkergrijze robe-princesse, die zoo gemaakt was dat de vormen hun excellente eigenschappen zooveel mogelijk demonstreerden. Het zou een Gioconda-type geweest zijn,

[p. 10]

als de oogopslag niet zoo brutaal en de mond niet zoo vol en sensueel geweest waren. Haar heele voorkomen vestigde op het eerste gezicht den indruk van een vrouw, geschapen voor de lichamelijke liefde. Maar de oogen, zoo vaardig in het lonken en lokken, konden ook hard zijn en fel. En wee dengene, die het waagde deze vrouw te weerstreven.

De dokter keek op, een beetje onaangenaam getroffen. Hij kende dat plotselinge binnenkomen. Het beteekende: onrust, spanning, en wanneer hij niet al zijn geduld en beleid in het vuur bracht: twist. In de eerste jaren van zijn huwelijk had zijn mannelijke fierheid hem in deze veelvuldig herhaalde steekspelen naar een overwinning gedwongen. En dan naar een overwinning voor eens en voor al. Maar op den duur had hij leeren inzien, dat een overwinning in dezen ongelijken strijd uitgesloten was.

Men kan een partij tennis winnen, indien de tegenpartij zich aan de regels van het spel houdt. Maar wanneer deze zich de luxe permitteert om ‘out’ te noemen wat ‘in’ is, en ‘in’ wat ‘out’ is, en dan bovendien nog verkeerd telt, is een overwinning inderdaad onmogelijk. En het oeroude recept om iemand die onredelijk is, af te leiden, ook door hem in dezen toegepast, hielp niet. Zij liet zich niet afleiden. Ze wilde wat ze wilde, en dat zou nog tot daar aan toe geweest zijn, ware het niet dat ze het onmógelijke wilde, vooral op geldelijk gebied. Twee duizend gulden uitgeven als ze er duizend bezat; dwingerig en humeurig zijn als niet aan haar wenschen voldaan kon worden. Eerbied eischte zij voor

[p. 11]

haar minderwaardigheid en bij dat alles volkomen devotie voor alles wat haar persoon betrof.

Temming stond op toen zijn vrouw binnenkwam en bood haar een stoel aan, in de hoop door hoffelijkheid den storm te bezweren.

‘Ga je alweer zitten werken?’ vroeg zij nukkig.

‘Dat was m'n plan,’ antwoordde hij, ‘je weet, ik heb vanmiddag tot kwart over vijf spreekuur gehad. Jammer genoeg was je niet aan het diner. Maar ik begrijp dat je wel eens een verzetje moet hebben,’ vergoelijkte hij terstond, bang dat zijn gezegde over haar afwezigheid aan het diner anders aanleiding tot een aanval harerzijds zou worden.

‘Dan had je je in ieder geval vanavond wel met mij kunnen bemoeien!’ zei zij. ‘Wat heb ik op zoo'n manier aan mijn leven!’ barstte zij uit, met den dooddoener van alle mislukten.

‘Je weet,’ ging hij rustig verder, ‘dat mijn artikel over dwangneurose morgen af moet en ik hoop de artikelen, die ik totnogtoe gepubliceerd heb, verzameld uit te geven, want dan kan ik van het geld dat ik daarmee verdien, weer eens een paar rekeningen betalen.’

Een vluchtig rood op haar wangen bewees dat deze steek onder water raak geweest was.

‘Krijg ik soms weer een zuinigheidspreek? Dan ga ik maar liever direct weg. Toen je me trouwde, heb je beweerd dat je me op je handen zou dragen en dat je voor me door het vuur zou gaan. En nu kan je al niet meer hebben dat ik me behoorlijk kleed, een enkelen keer ontspanning zoek of een taxi gebruik.’

Hij glimlachte vermoeid en antwoordde: ‘Toen wij

[p. 12]

trouwden, heb ik dat inderdaad gezegd, en ik doe nóg alles wat ik kan om je een goed leven te bezorgen. Maar je moet begrijpen dat het me minder krachtsinspanning kost, naarmate je meer medewerking geeft. Ik heb nooit beweerd dat ik, jou op mijn handen dragende, door het vuur zou loopen zonder brandwonden te krijgen en als jij me dan nog een beentje licht bovendien, lukt het me heelemaal niet. Ik bedoel dit, Lenny: als jij meent, dat de hooge uitgaven die je doet verantwoord zijn, is het mij goed, maar dan moet je mij tenminste tijd en gelegenheid geven om in jouw dienst te arbeiden. Maar als je een hooger inkomen eischt en tevens wilt dat ik mijn tijd aan jou wijd, den tijd waarin ik dat hooger inkomen moet verdienen, dan stel je me voor een onmogelijke taak.’

Zelfs Lenny wist op deze argumenten niets te antwoorden; iets wat vrouwen van haar karakter ongeloofelijk irriteert. Wrokkend stond ze op en met een: ‘dan zal ik wel zien of ik ander gezelschap kan krijgen’, ging ze heen.

De zwaarbeproefde man maakte nog een beweging om haar tegen te houden, maar zich het nuttelooze van dergelijke pogingen van vroeger herinnerende, ging hij weer zitten.

Hij wist maar al te goed, wat zij met deze bedekte toespeling bedoelde. Lenny, nooit in staat zichzelf bezig te houden en er altijd behoefte aan hebbend dat iemand tegen en vooral óver haar sprak, slechts gelukkig in 't gezelschap van mannen, koos dan één van die vlinderaars uit, die in elke groote stad bij tientallen zijn te vinden: te futloos om zelf een gezin te stichten, te onevenwichtig om een normaal liefdeleven te

[p. 13]

leiden. Deze opgejaagde in den wijngaard des Heeren zag in gedachten de achtervolgster die hij voedde, kleedde en koesterde, ontevreden omdat het haar nog niet gelukt was den laatsten druppel uit zijn lichaam en geest te zuigen, flirtend haar tijd doorbrengen op een wijze die hij verafschuwde. En het ergste was wel dat hij dat lichaam en dien geest slechts verdedigde in haar eigen belang.

Neen, deze toestand was onhoudbaar. Een van tweeën: hij moest zichzelf offeren op het altaar van de vampier, of...

Zijn adem stokte; een gedachte, die nog nooit bij hem was opgekomen, schoot door z'n brein, tegelijk met het besef dat er toch óók nog een helpend Opperwezen is, en ondanks zichzelf prevelde Dr. Temming: ‘God, verlos mij van deze vrouw...’

Hij schrok van zijn zondigen wensch. Een bijna hoorbare stilte vulde de kamer.

In de opgeslagen metalen klep van z'n blocnote weerspiegelde zich z'n gelaat, dat aschgrauw was...

Met een diepen zucht verdreef hij zijn obsessie. Energiek greep hij z'n pen, en hij werkte tot diep in den nacht.