Mijn dagboek. Dagboek 1. 1907-1911

28 November

Ik heb vandaag een dag doorleefd van ondraaglijke neerslachtigheid. Een zware wanhoop om het leven verlamde mij. Overal waarheen mijn geest zich keerde, vond ik duisternis en de wanhopige zinloosheid van de leegte. Alles wat ik hier in deze stad en elders bewonder en liefheb, het gebeuren der historie, het chaotische leven door de eeuwen heen, het jagen der mensen naar idealen of laagste genietingen, het vergaan der beschavingen, de wisseling der tijden, de kunst, de wereldheerschappij, schoonheid, godsdienst en die nostalgieke, weemoedsvolle kerkzang, - het is mij als een waan, een zinsbegoocheling, een leugen, een schijnbeeld, leeg, leeg, zonder enigen inhoud, doelloos en voos. Het leven lijkt mij een eeuwige storting in den afgrond. Alles verzinkt, alles vergaat, en ik ben op aarde gekomen, en ik draag in mij een ziel die het onvergankelijke verlangt. Niets van hetgeen ik ken, kan haar verlangen bevredigen. Mijn geest duizelt voor den aanblik van den sterrenhemel; nameloze angst benauwt

[p. 89]

mij wanneer ik denk aan de geschiedenis der mensheid. Ik begrijp niets, ik kan het niet rijmen. Is het niet onnozel, wat ook ernstig op te nemen van hetgeen vol waarde is in de ogen der mensen, van al hetgeen op onze aarde gebeurd is, gebeurt en gebeuren zal, in het aangezicht van het onmetelijke heelal, van de meer dan driehonderd millioenen zonnen welke met duizelingwekkende snelheid haar onafzienbare banen beschrijven; bij de gedachte aan de andere heelallen buiten het onze gelegen en die voor immer voor ons verborgen zullen blijven, zich voortbewegend in onbekende richtingen? Is het niet om te gillen van het lachen, wanneer ge u even indenkt in dat spel van zonnen, in dien dans van zonnestelsels - voelt uw verbeelding den grondelozen afgrond naar alle kanten? - en ge gaat door een straat, langs winkels vol koopwaren, ge komt mensen tegen met ernstige gelaten, of ge ziet uw liefste die heerlijk glimlacht? - Wat is de betekenis der aarde? Keizers zitten ten troon in prachtige gewaden, star van edelgesteente; een Paus zegent de vererende menigten; legers storten zich op elkaar en denzelfden avond liggen duizenden en duizenden doden en verminkten op het slagveld; een minnaar zingt de schoonste liederen voor zijn liefste, en versmaad, pleegt zelfmoord; kinderen ontwaken, mensen sluiten de ogen toe voor altijd; de jaargetijden gaan als wonderen over de aarde; op een dag in den tijd is een mens, een God? gekruisigd; het hartverscheurend heimwee naar men weet niet wat, doet mensen snikkend staan aan het strand der eeuwigheid, hun armen gestrekt naar de sterren, die wellicht sinds eeuwen en eeuwen vergaan zijn. Eenzaam temidden der zonnen, staat de mens op de aarde, en zijn denken gaat verder dan de verste zonnen kunnen reizen. Wat is mij dan, o liefste, de dagelijkse kommernis van het leven? Alles wordt waardeloos. En de duisternis is verschrikkelijk. Ik zie mij als een steen die valt en valt en valt en nimmer, neen nimmer en nooit ophouden zal te vallen. Hoe vermag ik de ketenen te breken? Hoe kan ik ontkomen aan dezen ontzettingvollen ban?

[p. 90]

Waarheen kan ik vluchten? Hoe mij los te rukken? Ik ben toch niet geboren om ganselijk te vergaan? En onze liefde, ons diep geluk, Christine? - Ik herinner mij plotseling Jezus' woorden welke Hij tot dien énen boef sprak: Hodie mecum eris in paradiso. Mijn God, wat betekenen die woorden? - Als een verlaten kind, ben ik doodsbedroefd, en mijn hart verstikt in het zichtbare heelal. Er moet iets enorms bestaan dat mij volkomen ontgaat.