In dépôt

Vrijdag 25 februari

Redevoering van de dansmeester in de Foliën. ‘Dames en heren’, met zijn Friese hanestem, ‘ik heb u weer iets te zeggen.’ Veelbetekenend gekuch bij de foliënplukkers. ‘Er wordt te weinig geproduceerd en dat mag niet. Het is in uw eigen belang meer te produceren. Totnogtoe zijn het Joden, die hier het bedrijf leiden; het dient zo te blijven.’ (Gefluister hier en daar: hij moet zien dat hij op de Duizend-lijst blijft. Alsof de transporten met gewoon doorgaan.) ‘Iedereen heeft de plicht te werken. Het is zo, dat wie vroeger in de samenleving gewerkt heeft, dat ook hier doet, en dat wie dat niet gewend was te doen, dat ook hier niet doet.’ (‘hum, hum’ bij de hoorders). ‘Dus dames en heren’, ging de haan verder, ‘ik zal niet meer toestaan, dat u na achten brood op de kachels roostert en hier uw ontbijt nuttigt. Men kan als men wil hier zijn ontbijt nuttigen, maar dan voor achten 's morgens. Ieder moet thans dus weten wat hij doet.’ (Gefluit op verscheidene banken. Gefluister: ‘Zo spreekt de ene slaaf tot de ander.’ ‘Dames en heren; klaar voor de volgende wals.’) Resultaat van de rede: nihil. Op de achterste bank in de zaal zit een stel bij elkaar gekropen diamantmakelaars, die zich hier deftig diamantairs noemen, die rustig doorgaan met hun kans op toekomstig transport te bespreken zonder een vin te verroeren. Elders gaat een ander groepje door, het jongste oorlogsnieuws van commentaar te voorzien. Enzovoort. Ik zelf sluip weg om in het Verwaltungsbureau van het Ziekenhuis een partijtje bieten te koken, te zien of er al nieuwe groenten zijn aangekomen, enzovoort. Intussen is vanmorgen het uitgesteld transport naar Theresienstadt vertrokken: achthonderd mannen, vrouwen en kinderen. Deze keer was er een soort run op de trein, een derde klasse-trein. Het gerucht was verbreid, dat wie niet gesperrt was en de kans had naar Theresienstadt te komen en van deze kans geen gebruik maakte, de volgende keer onherroepelijk naar Auschwitz zou gaan. Dr. Spanier had dit signaal nog 's avonds laat tegen het naar bed gaan aan het personeel van het Ziekenhuis doorgegeven. Er ontstond een soort paniekstemming. Zo hebben zich hedenmorgen nog, tot kort voor het vertrek van de trein, mannen en vrouwen voor het Theresienstadt-transport aangemeld. Ook een aantal zieken, waaronder een paar mannen en vrouwen, die pas geopereerd waren en zich ternauwernood bewegen konden, zijn aldus genoopt op transport te gaan. Ook de beroemde keukenchef, de grootste Schmarotzer van het kamp, is er tenslotte bij. Zijn kleine rijk is uit; ook dat van zijn vrienden. In weerwil van Theresienstadt, een sinister transport, waarvan de achtergrond duidelijk voelbaar was: weg, weg, jullie Joden, weg uit

[p. 300]

Holland! Uit mijn barak zijn ongeveer honderddertig mensen vertrokken. In het kamp zijn thans nog tweeënveertighonderddertig Joden aanwezig. De meeste barakken staan leeg, levenloos. De bewoonde barakken zijn gewoonlijk overvol. De dag van het transport is er ruimte om adem te halen. De volgende dag zijn zij al weer tot de nok gevuld. Morgen wordt het restant van barak 62 over de nog aangehouden barakken - 71 en 72 en 84 - verdeeld. Ook van de kleine woonbarakken, waar de leden van de Duizend-lijst en enkele andere bevoorrechten, zoals oud-leden van de Joodse Raad, huizen, staat een deel leeg te gapen. Het kamp is als een kleine jongen met een veel te wijde broek en een diep over zijn oren hangende pet. De wegen zijn leeg. De sfeer heeft iets dreigends gekregen. Het gevoel bekruipt < ons >: wij zijn achterblijvers, hadden wij niet mee moeten gaan, er niet bij moeten zijn? Dat komt vermoedelijk nog wel. Het wordt ongemoedelijk in de ongemoedelijkheid. Het regiem wordt strenger voor dat handjevol Joden: de commandant komt sedert de laatste dagen de barakken inspecteren, of er niet te veel rommel heerst, of de bedden wel behoorlijk zijn opgemaakt. Men ruikt een beetje de lucht van Vught, men voelt scherper de hand van de ss-officier. Waar zijn zij, die achterblijven - als zij achterblijven - aan toe? Welk spelletje zal de zwarte kat spelen met dat muizevalletje vol muizen? Het gerucht loopt, dat mr. Gomperts in Amsterdam is gearresteerd. De Barnevelders worden niet met rust gelaten; de commandant heeft bevolen, dat alle inwoners van de barak tot het vijfenzestigste jaar zaterdagmiddag en zondag de gehele dag buitendienst moeten doen. Hij is blijkbaar razend op de plutocraten, de bourgeoisie van 85. Sedert enkele dagen hebben de marechaussées opdracht gekregen op de weg van het kamp tot Hooghalen 's nachts te patrouilleren.