In dépôt

Dinsdag 8 februari

De amputatie is weer geschied: de schurftige slang is vanmorgen weer weggeschuifeld met zijn volle pens. Tweehonderdzevenenzeventig zieken met hun familieleden. de rest ontsperde Weinrebs, vervallenverklaarde stempels van de Zentralstelle, nietigverklaarde Calmeyers, strafgevallen, weeskinderen. Het gaat toch nog altijd anders dan men kan opmaken uit de voorhanden gegevens. Ofschoon het parool was uitgegeven: alleen stervenden zijn untransportfähig, zijn er toch verscheidene ernstig zieken in geslaagd, van de lijst af te springen. Deze hebben geboft. Ook anderen hebben geboft: een paar

[p. 274]

gesprongen Calmeyers zijn van transport naar Auschwitz vrijgesteld en hebben een Theresienstadt gekregen. Goedertierenheid van de commandant. Grilligheid. Een andere groep, alte Kamp-Insassen, die afstand hadden gedaan van de hun door de commandant geschonken Theresienstadt, hadden de voorkeur gegeven aan Weinreb. Zij moesten ten getale van achtenveertig families onverbiddelijk door: wie een genade van de Obersturmführer afwijst, kan geen aanspraak maken op genade. Met uitzondering van de chef van de Ziekenhuiskeuken, die als mens de slechtste reputatie heeft van het hele kamp, maar goede betrekkingen onderhoudt met hen, die van zijn keukenchefschap zo menigmaal profijt hebben getrokken, voor eetpartijtjes etc. Algemeen had men zich er al op verheugd, dat deze man met zijn roodgekleurde maanviskop eindelijk in de trein naar Auschwitz zat. Op het laatste ogenblik is hij er door een machtige arm uitgehaald. De corruptie, de chantage behoudt een machtige steunpilaar. Een ander geval, van verscheurde bescherming: mr. Frederik Cohen, die samen met mr. Mendels, mr. Salomons etc. de bescherming genoot van de deken der Amsterdamse advocaten en daardoor een zg. relatiestempel van de Duitse autoriteiten had verworven, is zonder omwegen uit het ziekenhuis op transport naar Auschwitz gezonden. Hij was niet chronisch ziek en lag er slechts sedert enkele dagen wegens een licht griepje op advies van zijn barakdokter, die hem de drukte en vermoeienis van een verhuizing had willen besparen. Ook mr. Prins, die eveneens toevallig in het ziekenhuis lag en dezelfde bescherming genoot, is op transport naar Auschwitz gezonden. Fijne bescherming! Van de tien aldus beschermde Amsterdamse advocaten is er op het ogenblik nog slechts één over, die zich mag verheugen in de bescherming, die zijn relatiestempel hem verleent. Mr. Goudeket is op beschuldiging als accountant onoirbare praktijken te hebben bedreven, op straftransport gezonden; mr. Levenbach wegens het verduisteren van goederen eveneens; mr. Asscher is in het concentratiekamp bij Amersfoort doodgeslagen of -geschoten; mr. Nijkerk heeft de zg. Blauwe Ruiter gekregen (het getuigschrift, dat hij zonder Jodenster door het leven mag gaan) wegens diensten ten bate van het Duitse Rijk; mr. Wolf de Beer is ondergedoken; mr. Salomons is in het ziekenhuis van Westerbork overleden; mr. Kokosky eveneens; mrs. A. Prins en F. Cohen zijn naar Auschwitz gezonden, met het jongste transport. Mr. Mendels is de laatste der Mohikanen. Hij loopt de Antragstelle plat om uit te vissen op welke lijst hij nu eigenlijk staat en hoopt dat, als het kamp helemaal leeg gaat, hij er tenminste zal blijven. De deken van Den Haag heeft twee Joodse advocaten in bescherming genomen: mr. Ed. Belinfante en mr. Kaufmann. Eerstgenoemde vertoeft nog te Westerbork, als Portugees in het bezit van de beroemde 10.000-stempel, laatstgenoemde is naar Zelle

[p. 275]

gezonden als Austauschmateriaal voor Palestina. De deken van Rotterdam heeft eveneens twee juristen onder zijn vleugelen genomen: mr. Hartog en mr. Sanders. Eerstgenoemde verblijft nog in Westerbork, laatstgenoemde is ondergedoken. Zo gaat het hier toc: korte metten. De vorige week is mr. Levenbach doorgezonden, naar Zelle, ofschoon bij het departement van Justitie een lijst-Van Loon ligt van Joodse rechtsgeleerden, voor wie bizondere bescherming wordt gevraagd. Zolang een dergelijke lijst door de Duitse autoriteiten niet is ‘genehmigt’, zoals men hier zegt, bestaat ze niet en wordt degene, die de klauw van de Jodenvervolgers grijpt, eenvoudigweg weggevoerd naar een andere plaats, waar geen beschermende hand zelfs meer mogelijk is. Mijn vriend van de gratis-leverantie heeft geboft: hij was met een griepje te goeder trouw de ziekenbarak ingezeild en had gehoopt, dat de koorts wat zou aanhouden en hem over het transport heen zou helpen. De koorts is echter voor het transport geweken; maar de commandant is genadig geweest en heeft hem voor een keer nog vrijgesteld. Intussen is de leverantie geschied: goederen voor de winkel, die de commandant in het kamp instelt en waarvoor een paar Joden dezer dagen naar Amsterdam en Rotterdam zijn geweest tot het doen van inkopen: boordeknoopjes, veters, schoensmeer, closetpapier, enzovoort, enzovoort. Mijn vriend denkt in de naaste toekomst een Barneveld-stempel te verkrijgen. Dit is twijfelachtig, maar het zou toch de vraag zijn of hij er wat aan had, zo snel gaan de transporten hier. Elke week heb ik weer dezelfde sensatie. Ofschoon ik voor de gewone transporten niet ben voorbestemd, althans totnutoe, zo ben ik er toch nooit gerust op, dat er niet een fout wordt begaan, die mij in de maalstroom meesleurt. Ik heb het gevoel alsof ik boven een ijskoud water op een hoge springplank sta, met mijn voeten op het randje, en dat ik het bevel: Spring! afwacht, samen met de meeste kampbewoners. Ik wankel op het uiterste puntje van de bibberende plank en zie de anderen naast en tegenover mij wankelen, met benauwde gezichten, velen in doodsnood. Eerst als het bevel gegeven is, weet ik pas, of ik in het ijskoude bad moet plonsen, dan wel rechtsomkeert kan maken voor een week tijds. Een week is gauw voorbij anders. Men keert om met de gedachte, dat zij, die in het water verdwenen zijn, rondspartelen in ellende, met verstijfde ledematen, worstelend met de dood. Het jongste bad is kouder geweest dan de meeste baden van de laatste tijd. Men was gewend geraakt aan Zelle, aan Theresienstadt, aan minder koude baden, men had zich daarop ingesteld. De meesten van hen, die nog in het kamp waren gebleven, liepen met een passe-partout voor Bad-Zelle, of Bad-Theresienstadt in hun portefeuille en het was velen een zware tegenvaller, naar Auschwitz te moeten. Alsof men met een plezierboot, op weg naar Madeira, uit de koers was geraakt, op een ijsberg gestoten en te water geraakt.

[p. 276]

Dat had men niet bedoeld, daar had men niet van gedroomd. Auschwitz was voor de proleten, de armen, die geen geld hadden voor een plezierreis, niets voor de rijken, die geld uit hun mouw hadden kunnen schudden, voor de machtigen, die zich hadden kunnen beroemen op goede relaties, die introducties hadden verleend voor plaats op het plezierschip. Schlesinger aangehouden door een marechaussée. Hij had niet naar de eis de hoed afgenomen en daarvoor een reprimande gekregen. De marechaussée, die dit heeft geflikt, is fel gebeten op de Duitse Joden, zoals de meeste marechaussées, die vinden dat de Duitse Joden ons de trein inschoppen, en had er zijn draai in de baas van het spul even klein te maken. Hij was klein: hij heeft staan stamelen en stotteren, de marechaussée heeft zich staan verkneukelen. Langzamerhand vormen de Nederlandse Joden de meerderheid in het kamp. De alte Kamp-Insassen zijn op een zestigtal na weg; er komen nog slechts Nederlandse Joden, voor het merendeel ondergedokenen, het kamp binnen. De Nederlandse Joden worden thans van lieverlee betrokken in de baantjes: de Barnevelders zijn bevoordeeld, naast de leden van de Duizend-lijst en de gedoopten. Nog één Theresienstadt en de garde der alte Kamp-Insassen is verdwenen.