In dépôt

Vrijdag 17 december

Een aantal vrouwen, die sedert een paar dagen dienst doen in het Heidelager, alte Kamp-Insassen, is bestraft: privaten schoonmaken in het kamp. Zij hebben de bedden van de heren ss opgemaakt met handschoenen aan. Dat mocht niet; dat past Jodinnen niet. De overplaatsing van deze vrouwelijke alte Kamp-Insassen naar het Lager was op zichzelf al een hele strop. Zij waren al sinds haar komst vier, vijf jaar geleden in kleine huisjes ondergebracht en hadden zich kunnen onttrekken aan het verplichte kampwerk. Vitamine r. Zij maakten deel uit van de kampkongsi van alte Kamp-Insassen, die het goed hadden. De mannen plegen ruilhandel te drijven in georganiseerde goederen, wie een mooie jas wil hebben, gaat naar een kongsi-kleermaker, die een paar uren per dag in de kleermakerij werkt, maar een groot deel van de dag in zijn eigen huisje voor zichzelf, met stof, waarvan men de herkomst liever niet onderzoekt; wil de kleermaker zich in het genot stellen van een paar kaplaarzen, dan gaat hij naar de schoenmaker, die op dezelfde basis werkt. Zij kunnen elkaar aldus met gesloten beurzen betalen; zij kunnen met levensmiddelen betalen, die afkomstig zijn van de zwarte handel en waaraan geldelijke winst verbonden is. Er heerst tussen de alte Kamp-Insassen een levendig geldverkeer, dat voor een groot deel op de zwarte handel steunt. Dit verkeer heeft dezer dagen een klap gekregen door de arrestatie van een paar ‘zwarte handelaars’, die geregeld vlees en zuivelprodukten, gevogelte en tabak van buiten aanvoerden. Het bedrijf staat daardoor nog volstrekt niet stop. Menige vrouw heeft ook haar eigen bedrijf, bv. een clandestiene strijkerij, waar zij tegen woekerprijsjes de fijne was doet voor eersterangs personen in het kamp, die zich een exorbitante prijs kunnen veroorloven, de vrouwen van ‘bonzen’. Zij zijn de luxepaardjes van het kamp; zij kennen daarvan alle spelonken en geheimen. Zoals de mannen met keurige jassen, goede costuums, stoere, blinkende kaplaarzen te voorschijn komen, zo komen zij voor de dag met degelijke, goedzittende mantels. Een aantal van deze ‘parasiterende’ vrouwen was ter vervanging van de vorige ploeg naar het Heidelager gezonden. Grote woede: daar ging voor sommigen een deel van haar bestaansbasis mee < heen >. Een omwenteling in het leven der alte Kamp-Insassen van de eerste grootte. En nu moet een deel van deze vrouwen bij wijze van straf privaten in het kamp reinigen.

[p. 235]

De stand van de alte Kamp-Insassen gedegradeerd, gecompromitteerd. Opnieuw een decreet tegen de diefstallen in het ziekenhuis. Het luidt, uit het Duits in het Nederlands vertaald:

‘Gedurende lange tijd zijn uit het Lagerziekenhuis voortdurend voorwerpen < door > patienten meegenomen. Bij onderzoek van de recherche zijn overal steeds weer etensblikken, bekers, beddelakens, kussenslopen, dekens en andere voorwerpen uit het ziekenhuis gevonden. Alle personen, die zich nog in het bezit bevinden van voorwerpen, die het Ziekenhuis toebehoren, worden uitgenodigd, deze tot woensdag 22 december persoonlijk of door de barakleider bij het Magazijn Lagerziekenhuis in te leveren. Wie na dit tijdstip nog in het bezit van voorwerpen aangetroffen wordt, die het Lagerziekenhuis toebehoren, moet worden aangegeven en moet rekening houden met bestraffing.’

De praktijk is, dat patienten die het ziekenhuis verlaten voorwerpen die het ziekenhuis hun in bruikleen gaf meenemen, omdat de woonbarakken geen van alle deze voorwerpen in bruikleen geeft en zij daarvan dus gespeend zouden zijn. Armoede. Ander decreet is gericht tegen ‘arbeid-schuwe’ vrouwen. Het luidt:

‘Er bestaat aanleiding om met ingang van heden voor alle vrouwelijke kampingezetenen, die inbreuk maken op de kamp-discipline, de navolgende strafbepalingen in werking te doen treden: 1. Bij niet-uitvoering van opgedragen werkzaamheden, extra werk na afloop van de vastgestelde werktijden en op vrije dagen. 2. Bij herhaalde waarschuwing of dienstweigering, extra dienst in het openbaar en onder toezicht. 3. Overplaatsing naar barak 67, eventueel met familieleden, met inachtneming van de daaruit voortvloeiende gevolgen. 4. Bij zware vergrijpen verval der gronden van terugstelling en overplaatsing als s-geval naar een ander kamp. 5. Bij herhaling en in ernstige gevallen, bijzonder strenge maatregelen, die van geval tot geval door mij worden vastgesteld en in een Lagerbevel worden bekend gemaakt. Voor vrouwen geschiedt het bijhouden van een kartotheek op dezelfde wijze als voor mannen. De Lagerkommandant. Gemmeker.’

Vrouwen blijven om het minste of geringste van het werk weg en laten zich door de arts een briefje geven, dat haar ‘dienstfrei’ geeft. Begrijpelijk: een groot deel van hen heeft nooit gewerkt in de eigenlijke zin van het woord, het werk ligt haar niet of komt haar nutteloos voor; velen hebben ook niet de krachten, die voor het werk vereist worden, zij gaan veelal gebukt onder de zorgen voor haar gezin, haar verwaarloosde kinderen, komen nachtrust te kort, zijn overstuur; anderen onttrekken zich aan het werk omdat zij een aangeboren luiheid hebben en de spiegel als het centrum van hun belangstelling kennen en wenden ziekte voor. De wel-opgevoede vrouw, met zin voor maatschappelijke verhoudingen

[p. 236]

slaat er zich het best en het moedigst doorheen. Bovenstaand decreet is klaarblijkelijk bedoeld als schrikaanjaging, maar wijst tevens op de verscherping van het regiem, dat Westerbork tegenwoordig behandelt als werkkamp en sedert kort de teugels strakker aantrekt.