In dépôt

Woensdag 1 december

De Obersturmführer is verontwaardigd: onvoorzichtigen hebben gecolporteerd, dat de ss bij het visiteren van de pakketjes, deze plundert. Gisteravond heeft hij in de barakken laten bekendmaken, dat hij zich tot in het diepst van zijn gemoed beledigd voelt en dat, tenzij de geruchten verstommen, hij de kwaadsprekers zal laten opschommelen en ze zal straffen: straftransport. Straf is mijn hand! Uit de pakketjes worden slechts die goederen verwijderd, die een andere bestemming hebben dan de voeding van de ontvanger. De commandant liet weten, dat als uit de pakketjes gewone artikelen verdwijnen, dit geschiedt op weg van het postkantoor naar de barakken. Indien dit niet ophoudt, zullen de pakketjes niet meer 's avonds worden gedistribueerd, maar alleen nog overdag. Order van de Obersturmführer, die de kampingezetenen de plicht oplegt te baden, d.w.z. regelmatig van de gelegenheid tot douchen gebruik te maken. De Ostu kan bevelen wat hij wil: wie niet baden wil, doet het eenvoudig niet; controle op het baden bestaat niet. Hij heeft verzuimd te bepalen, om de hoeveel tijd gebaad moet worden: als ieder kampingezetene dagelijks zou willen baden, of om de andere dag, of twee keer per week, zou de badcapaciteit aanzienlijk te kort schieten. Het is voor vele kampingezetenen niet zo gemakkelijk aan een badkaartje te komen: de vrienden worden bevoordeeld. Decreten blijven vaak papier. Het decreet, volgens hetwelk een ieder verplicht is zich met ontbloot bovenlijf te wassen, bewijst het: nu het wat kouder wordt, zijn het nog de enkelingen, de liefhebbers van water, de zindelijken, die dat doen; de rest wast slechts het aangezicht en het hoofd.

[p. 220]

Een harde slag heeft ons getroffen: de commandant heeft bepaald, dat vrijstaande mannen en vrouwen met ingang van 15 december nog slechts een keer in de zes weken een pakket levensmiddelen van niet meer dan twee kg. mogen ontvangen, gezinnen met niet meer dan twee kinderen een pakket per vier weken, gezinnen met meer dan twee kinderen een pakket in de veertien dagen, en dan alleen nog slechts van Joodse familieleden of van gemengd-gehuwde familieleden. De levenmiddelenbesnoeiing geschiedt op last van Berlijn: in een Duitse courant was er de aandacht op gevestigd dat de Joden in Westerbork veel beter leefden dan de Duitse bevolking. Een vertegenwoordiger van de partij had het zelf geconstateerd. Daar is veel van waar, al lijden velen hier ook grote armoede. Grote teleurstelling en verontwaardiging, maar niets aan te doen. Velen hebben clandestiene brieven het kamp uitgestuurd om hun familieleden en vrienden aan te sporen om vóór 15 december nog zoveel pakketten van twee kg te zenden als mogelijk is. Kampingezetenen kopen clandestien zoveel boter op als hun geldmiddelen toelaten.

De boter kost f 32,50 het pond. Tabak wordt schaars: in de pakketten komt weinig tabak voor, clandestien komt hier nog slechts weinig aan. Bezitters van tabak worden als rijkaards, als ‘plutocraten’ beschouwd. De barakkenleiders roken nog dapper door: die hebben geheime bronnen. Ontving gisteren zelf een pakketje met sigaretten en een brief erbij; aan de censuur ontsnapt. Onderhoud gehad met mr. Proosdij, die uit Den Haag was gekomen in verband met de arisering van een aantal Joden. Vriendschappelijk gesprek. Hij raadde mij aan, mij tot mr. Kotting in Amsterdam te wenden ten behoeve van arisering. Onmiddellijk clandestiene brief geschreven om de kansen te onderzoeken. Verscheidene Joden hebben reeds geariseerd het kamp verlaten. Ik heb mijzelf er eens op aangekeken: zo krom is mijn neus niet, ik heb dunne lippen, mijn naam kan gemakkelijk voor die van een Ariër doorgaan. Waarom zou ik het niet proberen, als ik dit oord van drek kan verlaten en weer als een vrij man kan rondgaan. Betrekkelijk dan. Het is toch geen schande, voor Ariër door te gaan, ook al is het niet plezierig een gift uit handen van de verdrukker aan te nemen. De hoofdzaak is: uit zijn klauwen te komen. Een nieuw baantje gekregen: foliën sorteren. Overgeplaatst van het bonenlezen naar het foliënplukken. Of dat een promotie is, weet ik niet. Daarin verdiep ik mij ook niet. In werkelijkheid heb ik geen bonen gelezen; daarvan werd ik van hogerhand vrijgesteld om mij te kunnen wijden aan mijn ‘bizondere missie’ en aan het schrijven van mijn dagboek. Mijn ‘bizondere missie’ is een beetje in het zand blijven steken, omdat eigenlijk niemand precies weet wat er kan of moet worden gedaan op het moment waarop de oorlog eindigt. Het ziet er nu wel naar uit, dat ik foliën zal moeten plukken: het afscheiden

[p. 221]

van zilverpapier van condensators van gestolen radio-apparaten van Philips. Zes uur per dag arbeid. Ik ben begonnen met twee dagen ‘dienstfrei’ wegens ‘pijnlijke reactie’ op inenting tegen typhus in mijn arm. Een meevallertje: prachtig wandelweer; het heeft vannacht stevig gevroren, rijp bedekt de jonge dennetjes en het prikkeldraad, waarvan de stekels op knoppen lijken. Fijn, ijl winterlandschap. Het prikkeldraad is als een stelsel van ruwe koorden, om het kamp gespannen. Een milder regiem dan dat van verroest ijzerdraad, waaruit overal scherpe stekels pieken. De besuikerde dennetjes flonkeren in de zon. Het is gezonder met grote passen langs het prikkeldraad te gaan en tussen de dennetjes door te laveren, dan stomweg foliën te plukken in een barak, nota bene voor de Duitse Wehrmacht. Ik voel er niets voor: ik maak geen deel uit van het Duitse Rijk. Maar ik zal er maandag toch aan moeten geloven; want mijn oproepingsbriefje ligt er. Brief naar Amsterdam verzonden per koerier ten behoeve van arisering. Gisteravond transport uit Amsterdam: vierenvijftig gezonden, bijna allen ondergedokenen, en veertien krankzinnigen uit Den Dolder, negen mannen en vijf vrouwen. De krankzinnigen waren in het begin in dezelfde gevangeniscellen op de Weteringschans opgesloten als de gezonden, eerst op protest van een lid van het gevangenispersoneel werden zij in afzonderlijke cellen geplaatst Zij zijn hier in het ziekenhuis opgenomen tussen de gewone zieken in. Toneel van jammer en ellende.