In dépôt

Donderdag 21 oktober

Gisteren op stel en sprong verhuisd. In de loop van de ochtend kwam het bericht dat wij in de loop van de middag barak 83 moesten verlaten. Deze barak is weer, wegens de frequentie van de besmettelijke ziekten, roodvonk, kinderverlamming, diphterie en geelzucht, bij het ziekenhuis getrokken. De bewoners zijn over alle andere barakken verdeeld. Ik heb barak 71 gekozen, de oude Sperr-barak, waar ik op 7 november van het vorige jaar werd binnengebracht, toen ik uit het concentratiekamp van Amersfoort aankwam. De ontvangst begon met een dissonant. De Saalleiter was in een knorrige stemming. Bij het uitkiezen van een bed vroeg ik argeloos, of er ook een bagagebed bij was. Antwoord: ‘Als het bed u niet bevalt, moet u maar ergens anders heengaan.’ Alsof mijnheer de Saalleiter hoteleigenaar was, die overvloed had aan gasten. De Duitse Schnauztoon, waarover de Nederlandse Joden vol zitten met klachten. Iets later op de avond

[p. 186]

een spontane demonstratie van bewoners van barak 71 tegen de Saalleiter, die een hunner ongemotiveerd had afgesnauwd: optocht naar de barakleider om zich te beklagen. Uitbarsting van de barakleider (ook een Duitser): wie geen genoegen nam met de van boven af aangewezen Saalleiter, zou nog wel eens een zware pijp kunnen roken. Demonstranten morrend af. Barak 71 is, evenals andere barakken, stikvol en herbergt vele kinderen. De wanden en balken gedrapeerd met kleren, als een requisitenzolder van een toneel. Gedeprimeerd. Dat gaat altijd bij het betrekken van een nieuwe barak. Ik moet wennen, zoals bij het betrekken van een nieuw huis. Maar ik ben tenminste op orde. Mijn bagage hangt tegen de hanenbalken: rugzak, winterjas, regenjas, handdoeken, schoenen. Blikken en kartonnen dozen met levensmiddelen en wasgerei hebben huisvesting gevonden op een bagagebed van een buurman. Ik lig naast een steile muur van kartonnen dozen, waarop staat: margarine f, margarine r, braadvet; maar in deze dozen liggen slechts stukken brood, appels, jam, enzovoort. Ik heb volop licht, maar lig vlak onder een luchtkoker, waar de wind in speelt. Onrustige nacht. Midden in de nacht druilerige kinderstem: ‘Pappie, waar staat het po-tje?’ Pappie: ‘In het hoekje.’ Kinderstem: ‘Ik kan 't niet vinden.’ Kwade mannestem: ‘Kun je dat voor 't naar bed gaan niet beter regelen!’ Van verschillende bedden: ‘Ssst!’ Half zes loopt een wekker snerpend af: ru-tu-tu-tu-tu-tut. Zes uur een andere wekker, die in een stenen bord staat: geluid als van een vogel, die zijn vleugels tegen rasterwerk slaat. Tegelijk begint in de keuken tussen de twee vleugels van de barak de Sjoeldienst: tenor van de voorzanger hoog uit boven het gezang der gemeente, Simchath-Torah. De barakkenleiders en de zaalleiders hebben het zich gemakkelijk gemaakt: zij hebben cabines afgeschut met doeken en slapen daar tezamen met hun vrouwen. Dat was in barak 83 verboden: daar gold wat dit betreft: gelijke monniken, gelijke kappen. In 71 wensen barak- en zaalleiders geen monniken te zijn. Begrijpelijk. Cultured ben ik er weer op vooruitgegaan: groot washok, wc's in cabinetjes, salonspiegel aan de ene, eenvoudiger Spiegel aan een andere wand. Ik lig temidden van verplegend personeel. Op advies van dr. Spanier heeft de Obersturmführer de volstrekte quarantaine van het kamp afgekondigd, wegens het heersen van diphterie, kinderverlamming, geelzucht, roodvonk. Geen man mag meer uit het kamp, geen man er meer in. Bij de ingang van het kamp is een bord geplaatst, waarop staat: ‘Achtung Quarantäne! Durchgang und Durchfahrt wegen ansteckender Krankheiten verboten!’ Dienst- en verlofreizen zijn opgeschort, ontslag uit het kamp eveneens. De buitencommando's zijn opgeheven. Een uitzondering is gemaakt voor od-commando's ‘voor bizondere doeleinden in Amsterdam’. Dus voor het ophalen van transporten. Alle inkomende goederen moeten aan de ingang bij de slagboom

[p. 187]

worden overgegeven. Treinpersoneel van inkomende goederen- en transporttreinen mag in het kamp de trein niet verlaten. Alle bijeenkomsten als voordrachten, cursussen enz. vervallen, de revuevoorstellingen zijn geschorst. Het is verboden ongeschild fruit te eten, de raad wordt gegeven zo weinig mogelijk leidingwater te drinken. Elke kampingezetene is verplicht, ‘zich 's morgens en 's avonds met ontbloot bovenlijf te wassen.’ De barakken moeten grondiger worden gereinigd, bedden, dekens en bagage moeten vaker worden gelucht. De quarantaine is natuurlijk een farce: zolang de woonbarakken overvuld blijven en nog steeds voller worden, hebben de getroffen maatregelen geen zin. In de barakken wemelt het van mensen en een eenvoudige cursus, een voordracht mag niet meer plaatsvinden! Dokters en verpleegsters gaan nog steeds vrijelijk de quarantainebarakken in en uit. Tegelijk met het quarantainedecreet is een ander decreet uitgevaardigd: geen was mag meer worden opgehangen aan het prikkeldraad en tussen de bomen. Waar moeten moeders van kleine kinderen dan wel hun was drogen? In de barakken? En de hygiëne dan? Tegen de vlooien wordt van hogerhand zo goed als niets gedaan. Fatsoenlijke mensen, die nog zin voor hygiëne hebben, kan men dagelijks in het openbaar op de vlooienjacht in hun dekens gadeslaan. Tegen de vliegenplaag is de gehele zomer niets anders ondernomen dan een bevel, volgens hetwelk ieder kampbewoner per dag vijftig vliegen bij het Quarantainestation moest inleveren. Hetgeen natuurlijk niet is geschied: men had wel iets verstandigers te doen. Men twijfelt in het kamp aan de ernst van de quarantaine en gelooft, dat dr. Spanier met de Obersturmführer onder een deken ligt. Dat zou natuurlijk helemaal strijdig zijn met een goede opvatting van quarantaine, maar gek zou het niet zijn. Zij zouden de Duitse autoriteiten te Den Haag en te Berlijn angst willen aanjagen en zodoende stopzetting van de transporten willen verkrijgen, dr. Spanier om eindelijk een eind te maken aan de beestachtige expedities, de Ostu om zijn positie van commandant van Westerbork te behouden en te voorkomen dat hij naar het Oosten wordt ‘abgeschoben’. Intussen is de frequentie der ziektegevallen ernstig genoeg om de quarantaine te rechtvaardigen.