In dépôt

Zaterdag 2 oktober

Vanmorgen is een tragi-komisch ongeluk gebeurd. De Obersturmführer reed samen met Schlesinger, haast broederlijk, op de Boulevard des Misères. De Ostu op een splinternieuwe fiets-met-een-dubbel-frame met glanzende, glimmende velgen, waarin het zonnetje vonken spatte, Schlesinger op een doodgewoon oud karretje dofzwart gelakt. Een van de twee maakte in het vuur van het gesprek een onhandige wending en plotseling lagen de twee voor de vlakte, de commandant onder, zoals het behoorde. Behulpzame toeschouwers haalden de fietsen en de twee grote tegenspelers uiteen, maar Schlesinger kon niet overeind komen: hij had zijn been gebroken. Ziet men vaak, dat de verkeerde zijn been breekt. Er zijn er die menen, dat het rechtvaardig was geweest als beiden hun been hadden gebroken. Nu ligt Schlesinger in zijn huis met pijn te bed en krijgt vruchten en lekkernijen van zijn bewonderaars en bewonderaarsters. De transporten gaan gewoon door. Verscherpte controle bij de autobus, die 's morgens om zeven uur zieken naar Groningen, Joden-op-dienstreis, gemengd-gehuwden en andere Joden naar Assen brengt, voor de trein naar Amsterdam. De laatste tijd waren er te veel ontvlucht, ‘geflitst’ zoals de Duitsers zeggen. Brutalen stapten 's morgens doodgemoedereerd in de auto's en reden mee, naar Assen. De marechaussées liet het koud: geen controle van de reisvergunningen, van de persoonsbewijzen terloops, soms helemaal niet.

[p. 177]

Bij bosjes gingen de Joden de bussen in. ‘Vooruit!’ De naam van de commandant als goed slavenbewaarder kwam in gevaar. De commandant der marechaussées kreeg strenge orders: scherpe controle van de persoonsbewijzen 's morgens. De od werd in de controle betrokken: appèl nominaal voor hen, die reisvergunningen bezitten. Desondanks ontvluchten er nog, niet met de bus, maar op andere wijze, ook ondanks de brede grachten rondom het kamp. De Barnevelders blijven de belangstelling trekken. Zij zijn ingeschakeld in de dienst, zoals ieder ander hier: de vrouwen bij het aardappelenschillen of bij de ‘binnendienst’, voor de dagelijkse reiniging van de barakken, de mannen bij de verschillende diensten in het kamp. De vrouwen nemen haar verandering van status nogal sportief op, bekijken haar zwarte nagels, haar zwart gegroefde vingertoppen met zelfspot; de mannen niet minder: geleerden van naam rijden in overalls kruiwagens met tonnen en helpen mee bij het trekken en duwen van de postkoets, met een filosofische glimlach. Lichte slavenarbeid, die zij gelaten opnemen. Nog altijd is de bagage uit Barneveld niet gearriveerd: moeders zitten doodverlegen om ondergoed voor hun spruiten en belegeren de ‘Fürsorge’, die naar vermogen bijspringt. Mannen en vrouwen eten gezamenlijk uit een wasteiltje hun soep of stamppot bij gebrek aan etenspannetjes, drinken uit lege jampotten bij gebrek aan bekers. Het is overigens goed drinken uit lege jampotten. De Barnevelders zitten als kikkers op een kluitje in hun barak 85 met de mooie kleren aan, die zij uit Barneveld aan het lijf hebben meegebracht. De schoolplichtige kinderen worden in een hoek van de barak zoet gehouden met verhaaltjes, die worden voorgelezen. Barak 85 heeft zijn eigen cachet: intellectuele bohèmes, die van de nood een deugd maken en vaak met een lachend gezicht hun lot dragen. De commandant heeft gelast, dat Sluzker, prof. Cohen, Asscher c.s. op precies dezelfde wijze moeten worden behandeld als ieder ander in het kamp.