In dépôt

Vrijdag 17 september

Gisteren is weer een lid van de Hasjera, een meisje, weggelopen. Vandaag heeft de Obersturmführer gelast, dat voor het ogenblik niemand meer werk mag verrichten buiten het kamp. Vannacht zijn driehonderdzestien Joden uit Vught aangekomen, waaronder allen, die nog aan de Moerdijk werkzaam waren. Geen enkele hunner had een winterjas bij zich: afgenomen. Verscheidenen hadden letterlijk geen onderkleding, geen hemd, geen broek, geen sokken. Honderdtwintig s-gevallen uit het concentratiekamp. De mensen zijn uitgehongerd. Brood moest voor hen worden ingezameld.

Er is een verandering ingetreden in mijn sociale betrekkingen: ik ben sedert enige dagen opgenomen als tafelgenoot van de leider van de barak, waar uitsluitend jonge, ongetrouwde mannen wonen, die voor een deel werkzaam zijn in de timmermanswerkplaats, de smederij, enzovoort. Het middageten kwam, verzorgd door een vrouwenhand, goed verzorgd en rijkelijk op tafel. Aardappelen ad libitum, kool ad libitum, een zelfgemaakte saus met stukjes spek. Een invaller at mee, rijkelijk. De buurman, die met zijn meisje aan dezelfde tafel at, had naast zijn bord een grote fles vermouth staan, waaruit hij zijn tafelgenote bediende. De barakleider is een Duitser, Rijnlander, een handelsman, die de vorige oorlog in Palestina heeft gestaan, in Nederland van kamp naar kamp is geslingerd, hier al vier jaren woont, het kampleven door en door kent. Een goedhartige kerel, niet ontwikkeld, maar een natuurlijke intelligentie, natuurlijke beschaving, gezond verstand, door en door fatsoenlijk. De alte Kamp-Insassen hebben in Westerbork aanvankelijk dikwijls honger geleden, maar men heeft vaak botje bij botje gelegd en aldus een dragelijk leven teweeggebracht. Het leven in de kleine barakken,

[p. 165]

berekend op een tweehonderd man, verdeeld in appartementen voor dertig, veertig man, was intiemer dan dat in de grote barakken, die voor het eerst omstreeks 15 juli 1942 werden betrokken door mensen, die direct doorgingen op transport naar Polen. In deze kleine barakken had men elkaar in een langdurig samenzijn leren kennen en waarderen, ook wel haten. De verhouding tussen de barakleider en de inwoners verschilt hemelsbreed van die in de grote doorgangsbarakken. In deze lopen leiders en bewoners meestal onverschillig en koud langs elkaar heen, in gene klinkt een toon van kameraadschap of bekendheid. Gisteren kwamen de jongens stuk voor stuk bij de barakleider binnen om hun kaartje voor de revue. De meesten noemden hem eenvoudig bij zijn naam. De barakleider had de kaartjes in petten gedeponeerd, waarbij de jongens blindelings moesten kiezen. Zij die een slechte plaats trokken, zeiden gelaten: ‘Pech gehabt.’ Zij die poogden hem tot begunstiging te verleiden, kregen de wind van voren. ‘Du hast genau dieselbe Rechte wie die Anderen, und damit basta! Das weisst du genau.’ De leider gaat zelf niet naar de revue, zijn vrouw zit in Polen; zijn gedachten cirkelen voortdurend om het lot van deze vrouw. Hij is niet cynisch, slechts verbitterd, maar rechtvaardig en voorkomend tegenover zijn barakgenoten. Hij schreeuwt niet, commandeert niet, zoals vele Duitsers, maar praat met zijn mensen, rustig en bedaard, overtuigt hen. Hij is geliefd.