In dépôt

Dinsdag 31 augustus

Verjaardag van koningin Wilhelmina. Vanmorgen weer een transport naar het Oosten van ruim duizend mensen vertrokken. Elk transport is als het ware een schipbreuk: degenen die op transport worden gesteld verdwijnen in de diepte, hun bezittingen blijven aan de oppervlakte drijven. De op transport gestelden nemen het hoognodige mee - in totaal vijftien kilogram -, de rest blijft in de barak, op de bedden, op de grand verstrooid achter, als de tekenen van een verzwolgen levend wezen. Mannen en vrouwen, die zich hier langer dan een jaar hebben staande kunnen houden, hebben eindelijk de weg van zovele duizenden, die eerst veel later hier kwamen, moeten volgen. Langzamerhand ziet men zijn laatste vrienden verdwijnen. Opnieuw dezelfde ervaring: terwijl er een bevel van de commandant bestaat om de beste werkkrachten hier te houden, zendt de registratie stomweg de beste werkkrachten op transport. Zij werkt haast als een

[p. 146]

onpartijdige, genadeloze dommekracht. Haast; want het hoofd der Joden schuift eerst een aantal bevoorrechten opzij, zodat de dommekracht hen niet treffen kan. Het wordt voor deze bevoorrechten echter hoe langer hoe moeilijker zich staande te houden, voor het hoofd der Joden hoe langer hoe moeilijker hen achter te houden. Het kwantum moet geleverd worden, en er is haast geen voorraad meer. De bevoorrechten zijn tot dusver prachtig, soms vaak op het kantje af, van ijsschots tot ijsschots gesprongen in een ziedende zee, in de hoop dat reddende schip te bereiken. Veel ijsschotsen zijn er niet meer, en toch is het reddende schip in zicht. Elk transport heeft walgingwekkende bij-omstandigheden. Dit keer werd er, terwijl het transport in voorbereiding was en zich in beweging zette, gedanst. Het staat er: gedanst. Er is al sedert enige tijd een revue in voorbereiding. Alsof Westerbork op zichzelf al niet genoeg revue was. Op last van de Obersturmführer is tweeduizend gulden uit de kampfondsen ter beschikking gesteld voor de kostuums. In de nacht voor het transport hebben de kostumières moeten doorwerken en de morgen van het transport hebben de dansers moeten oefenen voor het ballet, al 's morgens vroeg, uit vrees, dat anders de première van de revue niet zou slagen. Zaterdagavond a.s. al begint de pret. Als de commandant iets onderneemt, doet hij het deugdelijk en voortvarend: niets of niemand kan hem daarbij dwarsbomen. De commandant was dezer dagen verkouden en had zich onder behandeling gesteld van dr. Spanier. Deze schreef hem voor: niet roken. De commandant sloeg het gebod in de wind. Dr. Spanier nam de telefoon van de haak en sprak tot de commandant gemoedelijk de volgende woorden: Obersturmführer, ik heb gehoord dat ondanks het rookverbod in het kamp nog altijd gerookt wordt. De Ostu antwoordde prompt: En ik heb gehoord, dat in het kamp nog zoveel gedronken wordt. (Dr. Spanier staat bekend als liefhebber van een goed glas wijn en wat zich daaromheen gewoonlijk aan dranken groepeert.) Beroering in het ziekenhuis. Naar aanleiding van de ontvluchting van Boasson heeft de commandant de stationsartsen verantwoordelijk gesteld voor het gedrag van de zieken, die met een s gebrandmerkt zijn. De dirigerend arts van barak 83, die deze verantwoordelijkheid blijkbaar te zwaar was en aan zijn eigen hachje dacht, zei de s-zieken op staande voet het verder verblijf in zijn barak op, zodat zij naar de strafbarak (67) zouden moeten verhuizen en zouden worden ingedeeld bij de strafploeg. De arts duldde geen tegenspraak, kon ook niet in discussie treden. Grote verontwaardiging onder de patiënten, afkeuring onder de doktoren. Het geval werd voorgelegd aan dr. Spanier. Deze gelastte de dirigend arts, de s-patiënten te houden. De arts in kwestie dekt al maanden zijn eigen vader en zijn schoonvader, die kerngezond in zijn barak

[p. 147]

een onderkomen hebben gevonden. Zijn barak heeft deswege de naam van familiehotel gekregen. Hijzelf heeft wegens zijn bangelijke houding tegenover de s-gevallen zijn reputatie als mens verspeeld. Want men neemt deze zaak algemeen hoog op. Het geval viel samen met een ander geval, dat de gemoederen in beroering bracht. Een Amsterdamse dokter, die in het concentratiekamp te Vught had gezeten en met een s hierheen was gekomen, was er sinds ruim een week geleden in geslaagd, zijn s kwijt te raken. Hij voelde zich opgelucht en had, naar hij meende, in de naaste toekomst niets te duchten. Een paar uur voor het vertrek van de jongste transporttrein werd zijn vrouw bij de commandant ontboden: zij kreeg bevel zich voor transport gereed te maken. Haar werd verzocht, een acte van beschuldiging te ondertekenen wegens onrechtmatige verkoop van meubels. Zij heeft deze beschuldiging afgewezen en geweigerd te tekenen. Uit Berlijn was de met rood gemerkte opdracht gekomen, haar onder Schutzhaft op transport te zenden. Waarom Berlijn zich met deze zaak bemoeid heeft, is een raadsel. Haar man kreeg twee uur voor het vertrek van de trein eveneens bevel, zich voor gewoon transport gereed te maken. Hij is met haar meegereisd in de s-trein. In ingewijde kringen weet men zo goed als zeker, dat de vrouw van de arts naar Mauthausen gaat. Illustratie van de geloofsstrijd in het kamp. Op het beschot van een der latrines staat in grote letters in potloodschrift: ‘Barak 73 wordt na de oorlog in brand gestoken met alles wat er in is. Omyn’ (Amen). In 73 wonen de gedoopten. De speelplaats is klaar: vier wippen, twee rekstokken, een zandbak. Ik heb nu het gevoel, alsof ik in een primitief hotelletje ergens buiten wood, waar men voor de kinderen ook iets heeft willen doen. Marechaussées zien vanuit hun toren de gehele dag op de zandbak met spelende kinderen. Later zal een hunner stellig een boek schrijven getiteld: ‘Ik en de Joodse kinderen in de zandbak.’ Vandaag een brief verzonden naar O.: ‘Ein Strom von guten Gedanken geht unaufhörlich nach Dir aus. Gott gebe dir Kraft, Gott behüte Dich.’ Of deze brief aankomt? Hij gaat over de schijven van de ss.