In dépôt

Zondag 29 augustus

Bezoek aan barak 73, waar de gedoopte Joden huizen. Geluisterd naar een preek van dominee Tabaksblatt, van huis uit Rus, maar Nederlands genaturaliseerd. De dominee, in blauw colbert en hagelwitte boord, had als kansel een leeg ledikant drie hoog. Rondom hem heen bagage: onder hem koffers en dozen, aan de muren rugzakken, kledingstukken, schoenen. Het auditorium, mannen en vrouwen, op banken in de smalle gangen tussen de bedden door de gehele barak verspreid. De gezangen werden begeleid door harmoniummuziek. De dominee wierp de fakkel van de strijd in het kamp der Joden. Hij had tot tekst van zijn preek de toespraak van Jezus tot de Laoditsensen gekozen: kies, heet of koud, geen lauwheid, geen kleurloosheid, geen smakeloosheid. Zijn auditorium vermaande hij: geen hinken op twee gedachten, komt er rond voor uit, bijvoorbeeld wanneer gij in de aardappelkeuken wordt gehoond, dat gij in barak 73 woont. Trotseer het, wanneer men smalend van u zegt: een slechte Jood is weggegaan, er is een slechte Christen bijgekomen. Al deze gedoopte Joden ontvingen met dichte ogen en gebogen hoofden als overtuigde Christenen de zegen van de Heer via de mond van de dominee. De dominee predikte met bijna dezelfde zalving als een dominee-van-huis-uit. Ik wreef mijn ogen uit, in een kamp voor Joodse slaven-in-spé deze grote groep gedoopten in gebed verenigd te vinden en de voorganger een uitdaging te horen richten tot de Joden, die hun oude geloof behouden hadden en de gedoopten als verraad, als een wonde in hun midden beschouwden. Zo fel als de verhouding tussen Joden en gedoopte Joden, kan geen andere verhouding tussen geloofsgroepen zijn. Het is tragisch deze verdeeldheid in een periode van zware beproeving te aanschouwen, een verdeeldheid die wordt geaccentueerd omdat de gedoopten op een hoop zijn gedreven, maar tegelijk begrijpelijk in een wereld, waarin een archaïsch geloof botst met een levend geloof, dat niet kon nalaten tot het geweten en de harten van Joden te spreken. Een uur geantichambreerd in het bureau van

[p. 143]

Schlesinger. Telkens wisselende entourage. Binnen zijn dr. Ottenstein en Pisk, het hoofd van de od. Twee Joden, die op dienstreis moeten, wachten, zelfgenoegzaam, in het gevoel van: wij zijn onmisbaar en onafzetbaar. Prachtige dassen op blauwe hemden. Een jonge blonde vrouw met geëpileerde < wenkbrauwen > en hoog-opgestoken stro-geel haar, de knotsvormige benen koket over elkaar, opent om de minuut haar reticule voor haar spiegeltje en poetst onophoudelijk aan haar wimpers en plukt in haar haar. Moet zij Schlesinger veroveren of moet zij hem behouden? Ze doet zelfverzekerd. De twee kamp-rechercheurs, Van Rijn en Simon, komen binnen. Van Rijn, de Hollander, ingetogen, Simon, de Duitser, druk, lacherig, moppig. Zij komen een nieuw geval van Joodse nsb-spionage in barak 73 bespreken. Bedrijfsleiders wippen binnen. Frau Schlesinger, in het zwart, zeilt als ‘op’ voor de voorstelling binnen, als een botter voor de wind, met een snelle teug aan een sigaret, de rook hooghartig uitblazend, niemand groetend, niemand ziend, snelt als een pijl uit de boog op de deur van Schlesinger toe, opent de deur zonder kloppen, verdwijnt als een fantoom. Weinreb, de man van de Weinreblijst, komt zwaar bebrild, verstrooid, binnenwandelen. Sedert een dag of tien is hij uit Scheveningen weer terug, waar hij wekenlang in de gevangenis heeft gezeten. Hij heeft zich moeten verweren tegen de beschuldiging, dat hij geknoeid heeft bij het plaatsen van de zevenhonderd man van zijn lijst. Hij is erin geslaagd, de Duitse autoriteiten van zijn integriteit te overtuigen en is naar Westerbork teruggezonden, ontheven van zijn s. Hij moet vandaag echter weer naar Scheveningen terug om opnieuw of verder verhoord te worden. Weinreb, geleerde, gaat bescheiden ergens in een hoekje staan. Iedereen wacht en iedereen abordeert Tom, de jeugdige portier, de mooiste jongen in het kamp, de lieveling van alle meisjes, om te vragen, of en wanneer Schlesinger ontvangt. Tom houdt zich diplomatiek van den domme: hij weet niet of en wanneer Schlesinger ontvangt. Pisk, in het groen met zware rode biezen boven de hand, loopt zwart-broeiend in en uit. Transportdag is voelbaar: de od moet waken, dat er geen boeven ontsnappen. Een lange, schrale, pikzwarte kip komt binnengefladderd: modieus aangedaan, chic hoedje, hoge hakjes, sterk geschilderd, menierode wangetjes, een paar krenten van oogjes, argeloos, duif-onschuldig, onder hoge gewelfjes van wenkbrauwen, een teer neusje, dat ternauwernood uit de wangen steekt. Zij geldt als het mooiste meisje van Westerbork. Iedereen kijkt haar na, wijst haar < na >: die wordt geprotegeerd door de hoogste kringen, omdat ze zo mooi is. ‘Is Schlesinger op zijn bureau.’ ‘Ja, maar hij heeft bezoek.’ Tom kent haar als vaste klant: hij weet, dat zij komt pleiten voor haar gunstelingen. ‘Geef hem dan dit briefje.’ Zij produceert uit haar reticule

[p. 144]

een geprepareerd briefje, waarop zij met een potloodje steil achterovergekamde letters krabbelt. ‘Geef hem dat en wacht wat hij zegt.’ Tom verdwijnt en komt een ogenblik later terug met de boodschap: ‘U kunt binnenkomen.’ Het mooiste meisje van Westerbork wandelt zelfbewust naar binnen. Een paar minuten later komt zij weer naar buiten en spoedt zich geaffaireerd naar buiten, alsof zij dringende zaken heeft. De vrouw met het stro-gele haar kijkt haar zichtbaar hoogst geïnteresseerd na. Wij kijken haar allen hoogst geïnteresseerd na. De wachtenden worden ongeduldig. Een nieuwe verschijning wekt sensatie. Tussen twee spinaziegroene od-ers verdwijnt een jonge, beeldschone brunette in kraakwitte regenjas, waarop een vurige s. Een jonge vrouw, om zo te zeggen geschapen naar de aanwijzingen van het Hooglied van Salomo: een paar ogen, flonkerend als de spiegel der zee onder het spel van zon, wind en wolken, een rij hagelwitte tanden, regelmatig geplant, achter fraai gevormde, zoele lippen, waarop God en Duivel tegelijk spelen, wangen met de verse kleur van een perzik. Een godin tussen twee boeren, van wie een vertrouwelijk de ongevormde hand om haar tengere schouder slaat. Geraffineerd bezoek aan Schlesinger om de s weg te krijgen? Hoogstwaarschijnlijk. Pisk verdwijnt. Dr. Ottenstein verdwijnt. Schlesinger verschijnt op de drempel in de open deur, als jongleur, die op het punt staat verbijsterende dingen te doen. De wachtenden dringen op. Schlesinger: ‘Langsam, meine Herrschaften, langsam!’ Schlesinger verdwijnt. De rechercheurs mogen naar binnen. Pisk verschijnt weer. Het vrouwtje met het stro-gele haar gaat binnen. Kijkt nog even in haar spiegeltje. Komt stralend weer naar buiten. De wachtenden worden onrustig en betwisten elkaar de voorrang. Ordonnans, kleine swell, een jaar of veertien, keurige scheiding in het midden van een uitgeslapen snuit, springt naar voren, gaat in de richting van Schlesingers deur, wiegend met schouders en heupen, kek: ‘Nu ben ik aan de beurt!’ Wachtenden hebben weinig zin voor humor en blijven Tom bestormen. Na een uur kom ik aan de beurt voor een mededeling van misschien iets meer dan een halve minuut. Schlesinger is charmant zoals altijd, maar kort charmant, een man, die precies weet wat hij wil en mensenkennis heeft. Moet grote aantrekkingskracht hebben voor vrouwen. Als ik de wachtkamer verlaat, staan of zitten nog zeker een tien mannen en vrouwen op toelating tot de grote man te wachten.