In dépôt

Dinsdag 17 augustus

Vandaag had ik mijn zinnen gezet op gebakken aardappeltjes-zonder-ruzie. Ik geloof niet, dat nog één barakbewoner daarin is geslaagd. Gemakkelijk is dat dan ook niet. Ik heb mijn partijtje aardappeltjes keurig gepeld, en ben precies om twaalf uur naar de wasruimte gegaan, waar de kachel staat, vlak tegenover de wc's. Voor het gemak alles bijeen. De kachel was stikvol: een grote pan met sperciebonen, twee pannen met gort, een schaaltje met aardappels, die bruin moesten worden. Daaromheen een kringetje van mannen met pannetjes-met-aardappeltjes, of stamppot, of een partijtje boterhammen in de handen. De patatten om ze te bakken, de stamppot om op te warmen, de boterhammen om te roosteren. Hopeloos vooruitzicht: de spereiebonen en de gort waren voorlopig nog niet gaar, kookten zonder toezicht rustig door. Stekelige opmerkingen van de mannen over-en-weer. Ik denk: ik doe niet mee, ik wil geen mot, ik houd mijn mond stijf dicht. Ik luister maar, staar maar strak voor mij uit naar de opstaande aardappeltjes, die al beginnen te glimmen en hoop geven, dat een van ons gauw aan de beurt komt. Een van de mannen, die afweet van de gort, komt eens kijken, tilt nieuwsgierig de deksel op, proeft wat, giet wat koud water bij, en verdwijnt weer. Hij wordt in stilte zachtjes verwenst: ‘Had hij vanmorgen niet gort kunnen koken? Moet hij dat juist nu doen, nu iedereen van zijn werk komt en razende haast heeft om weer tijdig op appèl te zijn? Had ook die vent van de bonen dat vanmorgen niet kunnen doen? Moet hij juist nu voor een weeshuis koken en de anderen maar laten wachten, wachten? Die willen toch niet anders dan hun aardappeltjes maar eventjes bruin laten bakken of hun prakje opwarmen. Verdomde kerels! Verdomde egoïsten! Sodemieters!’ Ik houd stijf mijn lippen op elkaar. De aardappeltjes zijn eindelijk bruin. Een zucht van verlichting onder de wachtenden. Eindelijk een opgedonderd. Dat eventjes bruin laten bakken heeft toch nog twintig minuten geduurd. Een prak gaat op. De anderen blijven met de pannetjes in de hand verder staan wachten, < hun gemoed > ironisch < luchtend >. Zij die boterhammen hebben, schuiven of wringen de sneedjes tussen de open ruimtetjes tussen de pannetjes door, branden zich de vingers bruin. Van wie zijn toch die verdomde bonen! Kunnen die er niet zolang af? Hoe staat het nou met die gort? Is die pan eindelijk gaar of niet? Hoort van de zaalleider! Jong, ga jij 'm es effetjes halen. Ik houd mijn mond potdicht, wil niet aan het geruzie meedoen. God zij dank, een pan gort is gaar en verdwijnt van de kachel. Ik heb geluk: ik ben aan de beurt. Ziezo, daar staan de piepertjes, in een klein, bescheiden schaaltje,

[p. 129]

naast de reus van een pan met sperciebonen. Heeft net een klein uur geduurd. ‘Verdomme, ik moet zo weer weg! Kan die pan er niet af? Van wie is dat ding toch? Moet je hiernaast zijn, daar, die zitten altijd boven op de kachel. Dat noemen ze solidariteit. Joden onder elkaar.’ Ik houd mijn mond stijf gesloten: ik wil alleen maar gebakken aardappeltjes en niets anders, hoe lang het ook duurt. Ha, sputtert die boter lekker. ze beginnen het al aardig te doen, hier en daar een bruin vlakje. ‘Uw aardappeltjes beginnen al aardig bruin te worden.’ Ik kijk eens tersluiks naar de interpellant, die een pan stamppot in de hand houdt, en zeg niets. ‘Kan die pan gort er niet af? Ik moet verdomme zo weg.’ Geen antwoord: de eigenaar is er niet. Mijn aardappelen knetteren lekker: dat wordt mooi. Een beetje zout erop; had ik vergeten. ‘Uw aardappeltjes kunnen wel af; ze zijn al bruin genoeg.’ Ik word uit mijn tent gelokt: ‘U vergist u; ze zijn nog niet bruin genoeg.’ ‘Ik vind van wel; u hoeft ze toch maar een beetje op te bakken.’ ‘Ik vind van niet; ze zijn nog niet voldoende opgebakken.’ Had ik me zo voorgenomen, me niet in een ruzietje te laten betrekken; nu zit ik er toch in. ‘Dan moet de gort er af; ik heb geen tijd meer.’ ‘Dat is niet mijn zaak.’ ‘Makkelijk gezegd. U voert verdomme de hele dag niets uit. Ik heb mijn ogen niet in mijn zak.’ ‘Hebt u niets mee te maken. U denkt maar, dat u uw ogen niet in uw zak hebt.’ ‘U hebt de tijd, ik niet.’ ‘Ik wil perse geen ruzie. Mijn aardappeltjes zijn niet voldoende bruin. Maar u hebt haast, u moet naar uw werk. Ik zal dus maar geloven, dat mijn aardappeltjes bruin zijn.’ Ik met mijn aardappeltjes af. Precies anderhalf uur heb ik verbruikt voor dit onnozele karweitje. Maar gesmaakt hebben ze, gesmaakt. Komt toch vast door de ruzie. Zo gaat het hier toe bij de kachel, elke dag, de gehele dag. Chaja Goldstein is afgereisd. Zij is gemengd-verbonden met de filmman Peter Güsten. Deze was uit Berlijn gekomen en bij de Obersturmführer ingekwartierd. De nacht voor het vertrek heeft ook Chaja Goldstein in de villa van de Ostu even buiten het prikkeldraad gelogeerd. In een taxi zijn zij, uitgeleide gedaan door de Ostu, naar de trein in Assen vertrokken. Nog nooit is een Jodin in het kamp een dergelijke eer te beurt gevallen. Buiten en behalve Chaja Goldstein, heeft < alleen > Camilla Spira van de commandant een hand gehad en is van een gezellig samenzijn door hem naar huis gebracht.