In dépôt

Woensdag 28 juli

De grachten langs het prikkeldraad naderen hun voltooiing. Over een groot deel staan zij voor een derde gevuld met water, stilstaand water. Na een paar dagen reeds neemt het een modderkleur aan. De grachten, die het langst gevuld zijn, zijn een zwarte modderpoel geworden, vies en smerig. Zij wasemen stank uit, die zich paart aan de stank van de latrines. Walgingwekkend. Langs de grachten staan woonbarakken, de latrines staan op enkele plaatsen midden tussen de woonbarakken in. Overal stijgt de stank uit de bodem op. Aan de rand van het kamp strekt zich een kleine tuinderij uit. Zij is bemest met menselijke uitwerpselen. Een Frans schrijver heeft eens gezegd, dat de faecaliën van de méns het gemeenst stinken. De Duitse autoriteiten demonstreren het hier. Walgingwekkend. Ook de mensen zijn walgingwekkend. Hun adem

[p. 98]

stinkt: hun tong is gedompeld in sexuele drek, die zij onophoudelijk uitbraken. Een voorbijgaande vrouw of meisje is vaak het voorwerp van geile spot, elke opmerking, die zich daarvoor leent, geeft aanleiding tot geslachtelijke aardigheidjes. Zoals kleine kinderen zeggen: poep. Onder de Duitse Joden heerst zenuwachtigheid. Met het naderen van het eind van de oorlog duikt voor hen een probleem op: waarheen? Hun vreugde over de loop van zaken is getemperd. Zij hebben hun vaderland verloren, zijn uitgedreven en ausgebürgert, statenloos, zij willen of kunnen niet terug. Zij willen ook niet het risico lopen, opnieuw het slachtoffer te worden van antisemitisme, dat ook voor het naziregiem het leven van de Joden in Duitsland onaangenaam heeft gemaakt. Zij vragen zich af: kunnen wij in Nederland blijven en daar als vrije burgers leven? Zij hebben niet het gevoel, dat zij deze vraag met ja mogen beantwoorden. Al lang bekruipt hun het pijnigende besef, dat ook Nederland hun geen blijvende herberging zal willen bieden en dat zij het kamp Westerbork nog lang na het vertrek van de laatste Nederlandse Jood zullen moeten blijven bewonen. Een Duitser, met wie ik een dezer dagen over dit vraagstuk sprak, verklaarde: ‘Zodra ik maar even de kans krijg, smeer ik 'm.’ Zo denken er natuurlijk velen over. De Duitse Joden hebben zelf de oplossing van hun probleem bemoeilijkt door hun Pruisische bazigheid tegenover de Nederlandse Joden. Deze zeggen: niet alleen Duitsers eruit, maar ook de Duitse Joden. Dat zeggen zij in de vaste overtuiging, dat zijzelf in Nederland zullen blijven of er zullen terugkomen. Maar het getuigt van hun geladen gemoed tegen hun Duitse rasgenoten. Het schijnt dat sedert de dramatische val van Mussolini de spanningen tussen de twee groepen Joden zich verscherpen. Trottel fluisterde mij gisteren in: ‘Het begint gevaarlijk te worden.’ Dat komt hierop neer: vele Duitsers, die zich tegenover de Nederlandse Joden misdragen hebben, hen hebben uitgekafferd, hun hun macht hebben laten gevoelen, beginnen gevaar te ruiken, wraak te duchten. En nog altijd hebben de Duitse Joden niets geleerd: zij blijven kafferen, blijven hun machtswellust uitoefenen. Gisteren nog Frau Stein, de dictatrice van het Woningbureau, tegenover een Duitse rabbijn, die revisie kwam vragen van een besluit, dat zijn verhuizing betrof. Frau Stein, een man-wijf om te zien, stekende ogen: ‘Ich habe meinen Entschlusz gefasst, und er ist unabänderlich.’ Bits en spits, hard, arrogant, om haar een bak koud water over het krampachtige hoofd te gieten en haar te doen afkoelen. Het is deze brute, onmenselijke arrogantie, die onder de Nederlandse Joden zoveel kwaad bloed heeft gezet. En niet alleen onder de Nederlandse Joden; ook onder Duitse Joden, die verbitterd door hun jarenlange isolatie hier, graag hun opgekropte woede zouden koelen aan hun eigen ras- en landgenoten, die als kleine Hitlers dictatortje hebben gespeeld,

[p. 99]

geraasd, gescholden, gedreigd, wraak geoefend. Vanmorgen heeft een Duitse vrouw van deze wraakgevoelens getuigd, toen een Duits-Joodse ploegbaas zijn mannen, die naar zijn zin niet behoorlijk poot-aan gespeeld hadden, dreigde met een paar uur overwerk. ‘Wenn man später d'rauf los haut, hau' ich mit.’ Zo lopen de spanningen dwars door de nationaliteiten heen, Nederlandse Joden haten Duitse, maar ook Nederlandse, bijvoorbeeld leden van de Ordnungsdienst, Duitse Joden hebben zware grieven tegen de Nederlandse, maar zij koesteren ook rancunegevoelens tegen menigeen hunner landgenoten. Het gehele kamp gist van rancune over aangedaan leed, over achteruitstelling, over wat niet, en nu reeds begint de angst voor de botviering van deze rancune zich af te tekenen in de kringen der Duitse Joden. Men ziet om naar houvast, naar bescherming, wie zal hun houvast geven, wie bescherming? Wie zal de anderen bescherming verlenen indien en als de volkswoede in het kamp losbarst. Het wordt tijd te gaan denken aan een boven partijen staande Orde-Dienst, die moord en doodslag voorkomt of tegengaat.