In dépôt

Dinsdag 13 juli

Het transport is weer achter de rug: Westerbork heeft deze keer ruim tweeduizend Joden voor het Oosten moeten prijsgeven. De slachtoffers zijn voor een groot deel gevallen onder de houders van groene z-stempels. Grote slachting is gehouden onder het ziekenhuispersoneel: een groot aantal verplegers en verpleegsters en administratieve functionarissen zijn opgedoekt, benevens zestien artsen. Broeders en zusters, die hier al vele maanden hadden gewerkt, zijn verdwenen en daaronder van de beste, terwijl andere, van de slechtste, gebleven zijn. De Kommandantur heeft dezer dagen gedecreteerd, dat er een nieuwe kampkern zal worden gevormd, bevattende de meest actieve kampbewoners; de Registratur deert het decreet niet en plaatst bureaucratisch op de transportlijst degenen, die voor de hand komen, met uitzondering van hen, die gepriviligeerd zijn. Het gat, dat in het personeel geslagen is, is duidelijk zichtbaar. Het is duidelijk dat de ziekenhuizen worden ingekrompen, dat er een paar barakken zullen verdwijnen. De zg. Ouderlijst is aangetast, d.w.z. de lijst van ouders van leden der Expositur, voor wie Fischer te Den Haag een bizondere Sperre had verleend; het grootste deel hunner is op transport gesteld. De Obersturmführer had naar Den Haag getelefoneerd, dat hij met gebrek aan transportmateriaal te kampen had, en of hij de Ouderlijst mocht aantasten. Fiat. Ook de ouders van de Joodse Raadsleden, die vorige week naar Amsterdam terugkeerden en wier ouders tot dusver gesperrt waren zijn doorgezonden. Alleen de ouders van de Joodse Raadsleden, die hier zijn gebleven en tot ‘alte Kamp-Insassen’ zijn bevorderd zijn nog gesperrt. Twee hunner, die voor Barneveld hadden geopteerd, maar waren afgewezen en deswege op de

[p. 82]

transportlijst waren geplaatst zijn daarvan op het laatste ogenblik door de commandant persoonlijk weer geschrapt. De lijst-Puttkammer is ook niet gaaf gebleven: zestien leden van de lijst zijn op transport gezonden, hetzij omdat het bedrag van hun afkoopsom nog niet was gestort, hetzij omdat het geld in Zwitserland was geblokkeerd. Ook veertig jonge mannen en vrouwen van de Hasjera waren door de Registratur op de lijst gebracht wegens tekort aan transportmateriaal. Bureaucratie! De hasjeraleden staan onder de persoonlijke protectie van de commandant, die deze jongens en meisjes extra voedsel laat geven. Zij zijn en bloc weer van de lijst afgevoerd na interventie van hun leider. Vanmorgen in mijn barak geen dramatische intermezzi: het waren allen jonge kerels, die in het besef van hun onverbruikte mannelijke kracht hun onbekende bestemming tegemoet gingen. Maar langs de ramen torsten od-ers baren, waarop mannen en vrouwen, die geen voet verzetten konden. Leden van de ‘polizeilichet Arbeitseinsatz’! Taferelen, die doen denken aan die van de Bastille uit de Franse Revolutie.

Vanavond cabaret in de Registratiezaal! Westerbork heet het beste cabaret van Nederland. Nationaal-socialistische bonzen komen naar hier om het te zien. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan! Gisteren mijn schoenen in de reparatie gegeven. Vanmorgen waren ze kant en klaar terug, goed genaaid en een duim dik verzoold! Service, meneer, service! Vandaag heeft de barak afstand moeten doen van een harer meest markante patienten: Flip, een uit de buurt van Rotterdam afkomstige veekoper, die maanden en maanden geleden gehavend uit het strafkamp in Ommen hier werd binnen gebracht en zich een uitzonderlijke positie verwierf. Een gedrongen figuur met een kop met borstels op een stierennek, geweldige biceps, een paar ijzeren handen, een gezicht zo grauw als beton, een stem als het geknetter van een machinegeweer, een paar fletse, blauwe trouwhartige ogen. De man had Geltungstrieb; van het ogenblik af, dat hij weer ter been was, heeft hij zich opgeworpen als maître de maison. Handig als de weerga, deed hij in de barak alle kleine huishoudelijke karweitjes, die anders verwaarloosd worden. Met fantastische verbalen, sappig verteld, won hij bet gehoor van de zaal. Hij drong door tot de dokterskamer, waar hij de dagelijkse zorg voor de orde op zich nam: hij maakte de bedden op, deed de was, bield de boel schoon, kokkerelde, organiseerde voor de dokterskamer, ook voor zichzelf, vooral tabak. Afgekloven pijp tussen de tanden, scharrelde hij de godganse dag in blauwe overall heen en weer tussen dokterskamer en de barak en de wasruimte. Woelig. Zijn stem knetterde de gehele dag door. Een nummer. Hij maakte zich onmisbaar, de macht steeg hem naar het hoofd, de dronken makende macht van de kleine man. Hij gevoelde zich onmisbaar, onder de hoge bescherming van de stationsarts, onaantastbaar: vrij van transport. Hij

[p. 83]

bemoeide zich met de gang van zaken in de barak zelf, critiseerde het werk der broeders, berispte patienten. Hij mocht fantaseren als hij van zijn heldendaden vertelde in het veekopersbedrijf, hij had een sterke rechtvaardigheidszin en getuigde daarvan soms zo ruig mogelijk. Wrijvingan en ruzies waren het gevolg. De stationsarts liet hem begaan, mengde zich niet in de bisbilles met de broeders, met de patienten: Flip was zijn factotum, zijn onvervangbaar factotum. Vooral toen zijn vrouw en kinderen er eenmaal waren: het gerief was onbetaalbaar. Achter Flips rug werd voortdurend gekuipt: naijverige of gekwetste broeders of spionnen van buiten bewerkten zijn val. De arts moest hem uit de ziekenbarak ontslaan. Flip verhuisde naar een gewone woonbarak, maar hield de relatie met de dokterskamer aan: iedere morgen verscheen hij, in de oude, blauwe overall, trouw op zijn post, de pijp tussen de kaken, alsof er niets was gebeurd. Dat heeft hij nog vijf dagen kunnen doen. Als transportabel element plaatste de almachtige Registratur hem op de transportlijst; geen macht ter wereld kon ertussen komen. Vanmorgen is hij naar het Oosten abgeschoben. Een potentaat, enerzijds populair, anderzijds gehaat, is gevallen. Hij is gestruikeld over zijn machtsbegeerte. Au fond was het een goede, goedhartige, ronde kerel. De barak heeft aan leven en kleur verloren. Vanavond is de dandy van de barak gesuccombeerd. Een hevige diarrhee heeft het stoere, rechte lijf geveld. Dagenlang lag hij nog met een oog te staren, als een voorwereldlijke cycloop. Griezelig.