Amoi. Het Chinees meisje

[p. 33]

Hoofdstuk 4

Moeder ruimt het huis op en Amoi helpt haar heel graag daarbij. Alles wordt verplaatst, afgestoft en daarna gedweild. Ze zijn nu bijna klaar. Amoi is moe. Ze zit op de rand van een kist en kijkt naar moeder die een grote tafel weer op zijn plaats wil zetten.

‘Waarvoor al dit werk’ denkt Amoi. Ze krijgen vanavond bezoek. Amoi heeft enkele gesprekken tussen vader en moeder opgevangen en daaruit heeft ze haar eigen beeld gevormd. Het meisje waarmee Anjoek op komt dagen zit pa niet lekker. Omdat Anjoek de oudste is zou zijn vrouw een rasechte Chinese moeten zijn.

‘Het is al moeilijk genoeg om onze cultuur en tradities te behouden. Op deze manier zal het nooit beter worden’ had ze vader horen zeggen.

‘Gelukkig dat ik de jongste ben’ denkt ze.

‘Ma’, roept ze.

‘Hé’, zegt moeder geschrokken en gaat met een ruk rechtop staan. Van de natte lap waarmee ze de poten van de tafel sopte druppelt het water op de vloer. Dan glimlacht ze even, doet de lap in de emmer en zegt; het schijnt dat je mijn gedachten raad’. Ze loopt naar de kist waarop Amoi zit toe en neemt met en zucht naast haar plaats.

‘Ma, waaraan dacht je?’.

‘Dat is niet eerlijk. Jij hebt me geroepen dus jij moet eerst zeggen wat je wilde’.

‘Nou... ik wilde iets vragen over Anjoek’.

‘Dan zijn we op dezelfde golflengte’ zegt moeder.

[p. 34]

‘Vraag het maar’.

‘Wat heeft het meisje met cultuur en traditie te maken?’

Moeder strijkt met haar hand over Amoi's haar. Ze denkt even na. Haar dochter wordt groot. Ze is nu al tien. De zeventien jaren in dit land hebben haarzelf wel goed gedaan, hoewel er steeds een probleempje bij komt naast het ene waarover vader nooit praat. Hoe zal dat bij de kinderen aankomen als hij zich zo stipt wil houden aan traditie en cultuur. Moeder wil haar hoofd niet verder ermee vermoeien. Ze kijkt Amoi nog steeds zwijgend aan.

‘Is het meisje niet mooi?’ vraagt Amoi.

Moeder schraapt haar keel: ‘Daar gaat het niet om. We hebben het meisje nog niet eens gezien. Dat meisje is niet rasecht en zal daarom onze cultuur niet kennen. We worden oud en willen een rustige oude dag zeker stellen. Wij willen graag in een gezin wonen tot we sterven’.

‘Maar dat is toch geen probleem. Ik ben een meisje en ik zorg voor jullie als jullie oud zijn’ roept Amoi.

‘Ik weet dat, schatje’ moeder trekt Amoi wat dichter naar zich toe, ‘maar in onze leer is het zo dat de oudste dochter of zoon voor de ouders moet zorgen als zij het zelf niet meer kunnen. En die zekerheid hebben we niet als Anjoek met dit meisje trouwt’.

Het is even stil. Dan zegt moeder; ‘Het is hier erg moeilijk onze cultuur te behouden. Jullie gaan naar school en jullie maken vriendjes. Anjoek gaat naar de disco en ontmoet allerlei meisjes en nu houdt hij van één. Maar

[p. 35]

je vader werkt niet voor een baas en zal daarom geen pensioen krijgen als hij niet meer kan werken. Anjoek krijgt als oudste zoon de winkel. En daarom moet hij een vrouw hebben van wie wij zeker weten dat ze onze ouderdom zal vereren zoals het in de boeken staat’. ‘Staat dat in de boeken? Dan zijn het erg goede boeken’. ‘Wees maar blij dat je niet onder de wet van de boeken moet leven. Want er staat zoveel in dat je buiten China moeilijk kan naleven’. ‘Wat staat er nog meer in, dat zo moeilijk voor ons is?’ wil Amoi weten.

‘In de boeken staan dat een meisje van twaalf jaar moet trouwen’.

‘Wat’, roept Amoi en trekt zich met een ruk van moeder af. ‘Hoe moet ik dan verder studeren?’

‘Dat vraag je in china niet. De vrouwen in China hoeven niet te studeren. Kom maar rustig bij me zitten en maak je niet druk over dingen die er niet zijn. Wees tevreden met jou situatie want alles heeft zijn eigen problemen. Weet je wat we doen. We maken het werk hier af en laten alles op zijn beloop. We hebben vanavond een gezellig feestje met minsoep en geroosterd vlees. Hoor, de jongens zijn er al.

Amoi harkt het erf aan. Dat wil zeggen; alleen de deeltje om en bij het huis. Want het erf is groot. Een groot deel moet met een houwer of tjap van wied ontdaan worden. Alleen het weggetje naar de vruchtbomen is schoon. Natuurlijk daar zorgen de voeten die gaan en komen voor. Voor de rest heeft niemand tijd.

[p. 36]

Amoi trekt streepjes met de hark. Mooie gelijke streepjes zonder erbij na te denken. Haar gedachten zijn bij gisteravond. Wat een mooie schoonzus is dat! Lichtbruin, lang en slank met licht krullend haar. En wat waren de jongens druk. Amoi heeft ze in geen tijden zo vrolijk en uitgelaten gezien. Het scheen dat vader en moeder ook wel genoten.

Ze lachten af en toe heel hartelijk.

De vader van Alice lijkt ook een vrolijk mens te zijn. Haar moeder? Amoi moet en beetje nadenken. Ze lachte ook wel maar zat af en toe een beetje stil voor zich uit te kijken.

Toch ging het aan het einde van de avond mis.

Amoi had namelijk de vader van Alice horen zeggen: ‘Als jij er zo over denkt dan vind ik het jammer voor de kinderen, maar dan is hier over het laatste woord gezegd’. Ze hoorde de mensen vertrekken. Er werd nog een heleboel besproken maar doordat ze allen tegelijk spraken kon ze het niet begrijpen. Nadat ze al in bed lag, hoorde ze vader al lopend op de gang aan moeder zeggen: ‘Vrouw, maak je maar geen zorgen. Er zijn meisjes genoeg. Ik kijk wel naar een ander uit’.

Moeder had geantwoord: ‘Wij zijn hier niet in China. De jongen hoeft zich er niet bij neer te leggen’.

‘Denk jij er nu ook zo over’, hoorde ze vader zeggen. Daarna kon ze niets meer verstaan. Ze weet nu dat het niet goed gekomen is maar heeft het verder aan niemand kunnen vragen. Anjoek is vanmorgen vroeg de straat opgegaan en moeder is druk in de weer vanaf ze uit haar

[p. 37]

kamer is. En dat was ook niet vroeg. Nu ze er over nadenkt heeft niemand in feite tijd voor haar gehad.

Ze heeft bij het eten alleen aan tafel gezeten. En dat komt niet vaak voor. Vader had bij het langs lopen haar over het haar gestreken en gezegd: ‘Smakelijk eten hoor. Ik moet enkele zaken regelen. Ik kan niet naar het clubgebouw toe.’

Toen was hij weg.

‘Vader op zondag niet naar het clubgebouw? Dan moet hij iets zeer belangrijks te regelen hebben. Dit maakt ze voor het eerst in haar leven mee. En de jongens? Wat doen ze zo laat nog in de kamer? Dit is wel een rare dag. En moet dit tot de middag zo doorgaan?’

Amoi smijt de hark neer.

‘Ma’, roept ze terwijl ze naar binnen rent.

‘Ik ben hier’. Moeder is in de keuken. Ze ruimt de kasten op en kijkt pas op als Amoi binnen stapt. ‘Ma?’

‘Wat wil je’, vraagt moeder zacht. Dan staat ze op uit haar gebukte houding.

‘Kom laten we een kopje thee drinken’.

Moeder zet de ketel op.

‘Waar zullen we zitten ma?’.

‘Buiten, ik heb behoefte aan een frisse neus’.

‘Ik ook’ zegt Amoi, maar dat bedoelt ze niet. Ze is de hele morgen buiten geweest. Ze mist de leuke sfeer die er altijd heerst.

Als ze even later buiten zitten en Amoi de hete thee lekker door haar keel heeft laten glijden, vraagt ze: ‘Waar is pa naar toe?’

[p. 38]

‘Ik weet het niet’ zegt moeder

‘Jullie hebben toch geen ruzie gemaakt?’

‘Nee hoor, we hebben alleen maar eerlijk met elkaar gesproken. Maar je vader is het niet eens met mijn opvattingen’. Ze schuift haar stoel naar voren en gaat recht zitten.

‘Kijk, Anjoek is zestien jaar oud. Zeventien jaar geleden ben ik uit China vertrokken. Ik heb vijf jaar gewacht voor Pa het geld had om de reis voor mij te betalen. Ik kon wachten omdat mijn ouders Boedhisten zijn en ik in China was. Ik kan moeilijk van jou verwachten dat jij zal zijn zoals ik was. Je leert van ons wel hetzelfde, maar je leert op school zoveel dingen erbij.’ Met een diepe zucht schuift ze achterover op haar stoel.

‘Je vader is erg lief. We moeten hem helpen’, zegt moeder zacht.

Amoi kijkt een beetje bedrukt.

‘Kop op meisje, het komt wel goed’.

‘We kunnen niet ontevreden zijn. Het is hier veel beter dan in China. Het enige is dat de verbinding met China erg slecht is.

De brief van Atja is twee maanden onderweg geweest. Van mijn Apak en Asoek horen wij niets meer. Het lijkt erop dat iedereen ons hier vergeten is. Je krijgt het gevoel dat je geen familie meer hebt’ zegt vader.

Hij drinkt zijn kopje thee leeg en gaat met beide handen achter het hoofd achterover zitten.

‘God, ik moet er niet aan denken hoe het de eerste dagen

[p. 39]

na mijn aankomst hier was.

Ik had heimwee, wilde terug maar had het geld niet voor mijn terugreis. Oom Sjaksie en zijn vrouw zijn erg goed voor me geweest. Daarna begon ik te wennen. Ik wist dat ik de reiskosten die hij voor mij gemaakt had moest terug betalen. Ik heb erg hard gewerkt. Na een jaar had ik me zelf vrij gekocht, toen kon ik gaan. Maar ik wist niet waar naar toe. Ik begon alvast wat te sparen.

Ik had geluk. Op een dag kreeg oom Sjaksie bezoek van een vriend die zijn kleine winkel wilde verkopen om een supermarkt te beginnen in het centrum van de stad. Oom Sjaksie haalde hem over om het aan mij over te dragen. Ik kreeg het, vrouw’ zegt vader en hij kijkt moeder aan. Moeder glimlacht. Ze heeft het verhaal al eerder gehoord. ‘Het was een van mijn mooiste dagen. Ik ging naar boven en huilde op mijn mat van blijdschap.

Daarna deed ik een ceremonie en dankte God.

Twee maanden later verhuisde ik naar mijn eigen winkel op van Dijk. Het was klein maar het was van mij. Ik was er trots op. Elke maand betaalde ik de spullen af die ik in de winkel had aangetroffen. Het werk was erg zwaar. Na winkelsluiting moest ik koken en kleren wassen.

Er bleef geen tijd over voor schoonmaken. Ik veegde wel elke dag het huis schoon maar het was toch zo'n rommel geworden.

Toen nam ik een vrouw in dienst voor opruimen en schoonmaken. Ik ging nergens naar toe. Zelf op zondag ging ik niet naar het clubhuis. Ik moest alle centen sparen

[p. 40]

voor jouw reis. De vrouw die kwam schoonmaken was erg lief en hulpvaardig. Misschien vond ze me een zielige figuur. Zij was de enige persoon die zich om mij bekommerde. Soms nam ze eten voor me mee, hoewel ik haar gezegd had dat mannen in China zelf koken. Ze vond dat ik te hard moest werken.

En ik... ik ging steeds meer van haar houden.

Je weet het vrouw. Ik kreeg drie kinderen met haar. Twee jongens en een meisje’ zegt vader en hij zucht hoorbaar. Hij haalt zijn handen van achter zijn hoofd vandaan en kijkt om zich heen, alsof hij zich ervan wil gewissen dat er geen anderen mee luisteren.

‘Man, waarom maak jij je zoveel zorgen over het verleden. Die tijd is allang voorbij’, zegt moeder. ‘Jij zou er toch niets meer aan kunnen veranderen.’

‘Vrouw, vanaf de dag dat Anjoek met het meisje kwam opdagen heb ik geen rust meer gehad. Ik heb me steeds afgevraagd waar die vrouw naar toe ging. Toen ik jouw liet halen moest ik haar wel vertellen van je komst. Ze was erg teleurgesteld en is daarom verhuisd. Ik heb haar nooit meer gezien.’

Hij kucht even en schenkt nog een kopje thee in.

‘Onze kinderen worden groot en ze verschillen niet zoveel van elkaar’

‘Dat is waar. We moeten ze het gewoon vertellen’.

‘Ma ma!!’

Moeder stopt met praten en luistert.

‘Het is Amoi’, zegt ze.

[p. 41]

Ze kijken beiden in de richting van het achtererf.

De kinderen komen aanrennen.

‘Wat is er?’ vraagt moeder angstig.

Anjoek wilde Len omhelzen en toen ze wegrende is ze in de dorens gevallen’.

Vader en moeder kijken elkaar aan.

‘Laat me eens zien’ zegt moeder tegen Len die al hinkend aankomt.

‘Klikspaan, klikspaan’. Anjoek vliegt als een wilde kat op Amoi af.

‘Ho ho baasje’ roept vader.

Moeder helpt Len op een stoel plaatsnemen en stuurt Amoi om een naald te halen.

Voorzichtig verwijdert moeder de dorens uit Len's voet. Dan vraagt vader wie haar moeder is en waar ze wonen. ‘Mijn moeder heet Wiesje. Vroeger woonden we op van Dijk, daarna bij mijn oma maar nu wonen we twee straten verderop’.

Dan rukt ze aan haar voet en geeft een gil.

‘Even nog’ zegt moeder,’ het is zo gebeurd.

‘En je vader?’ vraagt vader.

‘Ik ken hem niet. Ma zegt dat hij een winkel had en naar een andere vrouw is gegaan.

‘Zo zo’ zegt vader.

Als vader niets meer zegt, kijkt moeder op.

Wat is het ineens stil. De kinderen staan vol spanning te kijken of het moeder lukt de dorens uit Len's voet te halen. Amoi heeft een haast huilend gezicht. De span-

[p. 42]

ning is voelbaar. Moeder's ogen blijven op vader gericht. ‘Zeg het man, vertel ze dat het niet altijd lukt je aan de wetten te houden, hier ver van China af. Vertel ze hoe groot de problemen zijn achter de toonbank, hoe zwaar het werk is en hoe eenzaam een mens kan zijn. En dat die mens naar liefde snakt waarin de Schepper heeft voorzien’.

Dan is het stil. Je hoort alleen maar het ruisen van de bladeren en een vogel die ook om vriendschap fluit, ‘fuut fuut fuut’.

Vlak boven hun hoofden komt de andere vogel aangevlogen. De hoofden heffen zich als door een magneet getrokken opwaarts. De vogels zitten nu naast elkaar op een tak. Dan verbreekt vader dit mooie schouwspel. ‘Komen jullie hier naast Len staan’, zegt hij.

Hij legt zijn handen op het hoofd van Len en haar broers en zegt: ‘Dit zijn mijn kinderen’.

De kinderen kijken hem vreemd aan.

‘Amoi, Len is jouw atja en Glen en Robby zijn jouw ako’.

‘Hé’ roept Amoi ‘nu heb ik een echte zus en’... ze kijkt naar de anderen, ‘en nog twee broers erbij’.

Moeder staat met beide handen in haar zij en kijkt goedkeurend naar de kinderen. Dan naar vader die nog in dezelfde houding staat.

‘Jij bent de beste en liefste man. Maar vanaf vandaag zal je ook de beste vader moeten zijn voor al jouw kinderen, zonder onderscheid’ zegt ze.

‘Komen jullie allemaal mee’ verandert ze van onderwerp,

[p. 43]

terwijl ze in de richting van het huis loopt. ‘We gaan samen thee drinken. Amoi, haal wat koekjes in de winkel’.

Even later genieten ze van een heerlijk kopje thee. ‘Man, zullen we Wiesje ook laten uitnodigen voor morgenavond. Een feestje is wel op zijn plaats’.

‘Ja,’ zegt vader ‘zij zal het wel vreemd gaan vinden dat de kinderen vaak hier zijn’.

‘Zo is het’ zegt moeder, ‘zeer zeker zullen ze vaker hier zijn. Ze zijn namelijk allemaal onze kinderen’.